Ενσωμάτωση παράτυπων μεταναστών – ΜΥΘΟΙ και πραγματικότητα

Πραγματικές διαστάσεις του θέματος

Σε συνέχεια προηγούμενης ανάλυσης που αφορούσε το μεταναστευτικό, πάλι θα πάμε στα στατιστικά του 2024, διότι είναι ένα έτος κατάλληλο για να χρησιμοποιηθεί ως ‘’έτος αναφοράς’’.

Το 2024 λοιπόν οι Μουσουλμάνοι αποτελούν το 45–55%, οι Χριστιανοί (μη Ουκρανοί) το 25–30%, οι Άθεοι/Άθρησκοι το 10–15%, οι Ινδουιστές/Βουδιστές το 5–7% και οι Λοιποί 1–2%.

Όταν αναφερόμαστε σε ‘’μη ενσωμάτωση’’, πάντα εννοούμε τους μουσουλμάνους μετανάστες.

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, φαίνεται ότι οι μουσουλμάνοι είναι οι μισοί (45–55%), του συνόλου των μεταναστών. Οπότε πλέον είναι ασφαλές να πούμε ότι οι μισοί από τους μετανάστες ενσωματώνονται. Όμως για να ‘’καλύψω’’ κάθε στατιστικό λάθος και κάθε αντίθετη άποψη περί του ποσοστού των μουσουλμάνων, θα ανεβάσω το ποσοστό κατά 20% και θα υποθέσουμε ότι το ποσοστό των μουσουλμάνων είναι 70%.

Όμως εάν θυμάστε, σε προηγούμενη ανάλυση είπαμε πως, συνολικά, 60–70 % των μουσουλμάνων αιτούντων προέρχονται από κοσμικά κράτη, όπως η Τουρκία, το Ιράκ, Σουδάν, η Τυνησία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, Γουινέα, Μάλι, Γκάνα, Μπαγκλαντές, και ημι-κοσμικά όπως η Αίγυπτος, Αλγερία, η Μαλαισία, το Μαρόκο, ενώ μόνο το 10–15 % από θεοκρατικά (κυρίως Αφγανιστάν το οποίο όμως ‘’εξάγει’’ κοσμικούς μετανάστες). Το υπόλοιπο (15–25%) προέρχεται από χώρες διαφορετικού πολιτικού χαρακτήρα, κυρίως κοσμικές με τοπικές θρησκευτικές επιρροές. Ακόμα και το θεοκρατικό Ιράν ‘’εξάγει’’ κι αυτό κοσμικούς μουσουλμάνους.

Επομένως το ποσοστό των δυνητικώς ‘’μη ενσωματούμενων’’ στις δυτικές κοινωνίες, δύναται ‘’εξ αρχής’’ να μειωθεί στο 30% τους συνόλου των μεταναστών.

Ξεκινάμε δηλαδή να εξετάζουμε το θέμα στην πραγματική του διάσταση, η οποία ίσως είναι διαφορετική από την επικρατούσα.

Παρόλα αυτά, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το θέμα της ένταξης των μουσουλμανικών πληθυσμών στις δυτικές κοινωνίες δεν είναι υπαρκτό.

Όμως το φαινόμενο, της αποτυχίας ενσωμάτωσης, ενός ικανού ποσοστού μουσουλμάνων στις τοπικές κοινωνίες, έχει πολλές ερμηνείες, με την ευθύνη να βαρύνει περισσότερο την λανθασμένη πολιτική ενσωμάτωσης των κρατών που την επιχείρησαν και λιγότερο τους ίδιους τους μουσουλμάνους μετανάστες. Ίσως δηλαδή αντί να λέμε ‘’οι μουσουλμάνοι αρνούνται να ενταχθούν’’, θα ήταν πιο ακριβές να πούμε ‘’τα Δυτικά κράτη αρνούνται να ενσωματώσουν μουσουλμάνους’’. 

Ιστορική αναδρομή του ‘’φαινομένου’’

Πριν αναφερθούμε στις λανθασμένες πολιτικές, θα πρέπει να οριοθετήσουμε ιστορικά το μεταναστευτικό ως ‘’φαινόμενο’’. Κι αυτό διότι το μεταναστευτικό ως ‘’φαινόμενο’’ (και μάλιστα τόσο προβληματικό, ώστε να μιλάμε για κρίση μεταναστευτικού), δεν έχει μεγάλη ιστορία επί της γης, μιας και δεν θεωρούνταν πάντοτε ούτε φαινόμενο, ούτε προβληματικό σε επίπεδο κρίσης. Η έννοια αυτή εμφανίστηκε μόλις τα τελευταία 50 χρόνια και πέρασε από τρεις βασικές φάσεις:

1η Φάση: 1970s–1980s (η αρχή της ανησυχίας)

Τότε το μεταναστευτικό θεωρήθηκε φαινόμενο κυρίως οικονομικό και λιγότερο πολιτισμικό. Και θεωρήθηκε οικονομικό λόγω της πετρελαϊκής κρίσης του ‘70 και την ανεργία που ακολούθησε. Τότε ήταν που εμφανίστηκαν κοινωνικές αντιδράσεις και φόβοι σχετικά με την επίδραση της μετανάστευσης.

2η Φάση: 1990s–2000s (από ανησυχία σε πολιτικό ζήτημα)

Σε αυτή τη φάση το ζήτημα έλαβε και πολιτισμικές/θρησκευτικές διαστάσεις στον δημόσιο διάλογο, κυρίως λόγω κοινωνικών εντάσεων και παγκόσμιων γεγονότων.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης (1991), σημειώθηκε σημαντική εισροή εργατικού δυναμικού από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνοί, Ρουμάνοι, Βούλγαροι), ενώ παράλληλα, συνεχίστηκαν οι μεταναστευτικές ροές από περιοχές της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής (με μεγάλο ποσοστό μουσουλμάνων).

Ταυτόχρονα μεγάλα γεγονότα, έκαναν το ζήτημα πιο ορατό, όπως οι πόλεμοι στα Βαλκάνια (πρόσφυγες από Βοσνία/Κοσσυφοπέδιο το 1991–99), η ισλαμιστική τρομοκρατία (λόγω 9/11) - που ‘’δαιμονοποίησε’’ τις μουσουλμανικές κοινότητες – και οι εξεγέρσεις στα προάστια της Γαλλίας, με πρωταγωνιστές νεαρά άτομα δεύτερης γενιάς μεταναστών από χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής το 2005.

3η Φάση: 2015–σήμερα (κρίση και μόνιμη ανησυχία)

Η 3η φάση ξεκινά με τη μεταναστευτική κρίση του 2015–16 και πλέον (πρόσφατα δηλαδή) το μεταναστευτικό παίρνει ως ‘’φαινόμενο’’ τη σημερινή του διάσταση, αφού 1 εκ πρόσφυγες εισέρχονται στην ΕΕ, κυρίως από Συρία, Αφγανιστάν, Ιράκ, με τις εικόνες από τα ελληνικά νησιά και τη Γερμανία να κάνουν το ζήτημα κεντρικό πολιτικό φαινόμενο. Σε αυτό συνετέλεσαν και η συνεχείς ροές από Αφρική και Ασία.

Στην Ανατολική Ευρώπη (Ουγγαρία, Πολωνία) το ζήτημα λαμβάνει υπερτονισμένη διάσταση στον δημόσιο λόγο, με ορισμένους πολιτικούς και κοινωνικούς δρώντες να το αναγάγουν σε θέμα ταυτότητας και πληθυσμιακής ισορροπίας. Το ίδιο και στις λοιπές χώρες, που είχε ως αποτέλεσμα τον ακραίο πολιτικό λόγο, σε όλη την Ευρώπη.

Ασφαλώς λοιπόν συμπεραίνουμε, πως το μεταναστευτικό ως “μεγάλο πολιτικό φαινόμενο” στην ΕΕ υπάρχει εδώ και 10 χρόνια (2015–2025), αλλά ως υποβόσκουσα ανησυχία υπάρχει σε κάποιες χώρες εδώ και 40–50 χρόνια.

Συμπεραίνουμε επίσης, πως σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για την δυνατότητα ή μη, της ενσωμάτωσης, του μικρού σχετικά ποσοστού (30%) μουσουλμάνων μεταναστών, δεδομένου της ανυπαρξίας σοβαρής πολιτικής ενσωμάτωσης, εφόσον δεν υπήρχε ούτε καν αντίληψη του μεγέθους του μεταναστευτικού και κατ’ επέκταση δεν υπήρχε μεθοδευμένη αντιμετώπισή του.

Θέλω δηλαδή να πω ότι ίσως, το πρόβλημα δεν είναι τόσο μια αντικειμενική αδυναμία ενσωμάτωσης ορισμένων πληθυσμιακών κοινοτήτων, όσο η αδυναμία υλοποίησης πολιτικών ενσωμάτωσής τους, μιας και το μεταναστευτικό έγινε πρώτο στην ατζέντα των κρατών της ΕΕ, μόλις σχετικά πρόσφατα. Και ίσως ακόμα, να μην ήταν καν θέμα εάν δεν συνδυαζόταν με την επί 20ετία βαθιά οικονομική ύφεση των κρατών της ΕΕ. Έτσι το μεταναστευτικό, από φαινόμενο, μεταλλάχθηκε σε ‘’κρίση’’.

Ρόλος των κρατών της Ευρώπης στη δημιουργία του ‘’φαινομένου’’

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο ρόλο των κρατών της ΕΕ στην διόγκωση του ‘’φαινομένου’’ της μη ενσωμάτωσης, δεδομένου ότι επί αιώνες τα δυτικά κράτη με τις αποικίες τους, μια χαρά ενσωμάτωναν τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς (ήθη, γλώσσα, κουλτούρα) και δεν είχαν κανένα πρόβλημα να συνυπάρχουν με αυτά και μάλιστα στις ίδιες τις μουσουλμανικές χώρες, όπου οι ευρωπαίοι ήταν απόλυτη μειοψηφία.

Τι άλλαξε λοιπόν τα τελευταία 50 χρόνια!

Είναι πολύ καίριο να εξετάσουμε την παραπάνω παράμετρο, γιατί ακουμπά δύο εντελώς διαφορετικές ιστορικές πραγματικότητες. 

• Το αποικιακό παρελθόν της Δύσης, όπου οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί όντως ενσωματώνονταν σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο – έστω και καταναγκαστικά.

• Το σύγχρονο μεταναστευτικό φαινόμενο, όπου οι ίδιοι πληθυσμοί αρνούνται ή αποτυγχάνουν να ενσωματωθούν στην Ευρώπη.

Η σύγκριση είναι εύλογη αλλά υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά που εξηγεί γιατί η ΕΕ σήμερα “φούσκωσε το φαινόμενο” αντί να το λύσει.

Στις αποικίες οι μουσουλμάνοι “ενσωματώνονταν” διότι στις χώρες π.χ. Αλγερία, Ινδία, Αίγυπτο, είχαν δομές όπου, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ήταν κυρίαρχος (η γλώσσα, το σχολείο, η διοίκηση ήταν γαλλική/βρετανική). Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί είτε προσαρμόζονταν είτε περιθωριοποιούνταν εντός αυτής της τάξης και ο αποικιοκράτης είχε την εξουσία να επιβάλλει (έστω και με βία) τους κανόνες, τις αξίες και την κουλτούρα του.

Ακόμα και εκείνοι που διαφωνούσαν, ήθελαν συμμετοχή στο αποικιακό σύστημα (π.χ. οι Αλγερινοί μουσουλμάνοι ζητούσαν γαλλική υπηκοότητα και οι καλλιεργημένοι Ινδοί, μετά τις σπουδές τους σε Αγγλικά πανεπιστήμια, ήθελαν κι αυτοί να θεωρούνται βρετανοί πολίτες).

Άρα, η “ενσωμάτωση” γινόταν από θέση δύναμης και επιβολής. Από θέση κρατικής και πολιτισμικής ισχύος.

Σήμερα, όταν οι μουσουλμάνοι έρχονται ως μετανάστες ή πρόσφυγες, η Ευρώπη, δεν ασκεί την ίδια κρατική και πολιτισμική εξουσία που είχε στις αποικίες. Τους δίνει δικαιώματα χωρίς να απαιτεί υποχρεώσεις (π.χ. κοινωνικές παροχές χωρίς επιβολή γλώσσας/ήθους) και από θέμα πολιτισμικής ισχύος, είναι φανερό ότι πάσχει.

Το ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ όλων (όσο αφορά στην πολιτισμική αποδυνάμωση), είναι ότι έχει υιοθετήσει πολυπολιτισμικά μοντέλα που επιτρέπουν στις κοινότητες να μένουν “κλειστές” (parallel societies),. Στο Λονδίνο πχ, υπάρχουν γειτονιές όπου οι Πακιστανοί τρίτης γενιάς δεν μιλούν αγγλικά στο σπίτι, ενώ στα προάστια της Γαλλίας αναπτύχθηκε ένα αντικουλτούρα Ισλάμ που αρνείται τις γαλλικές αξίες.

Θα ήταν πάλι παράληψη να μην αναφερθούμε και σε λόγους πολιτικής ανεκτικότητας που οφείλονται σε καθαρά ανήθικους ιδιοτελείς λόγους όπως η ανοχή στην εισροή ‘’καλών’’ ξένων κεφαλαίων από ‘’κακές’’ μουσουλμανικές χώρες (π.χ. Σαουδική Αραβία), προκειμένου για παράδειγμα να χτιστούν τζαμιά και σχολεία με ουαχαμπίτικη ιδεολογία.

Άρα, η “αποτυχία ενσωμάτωσης” είναι και αποτέλεσμα της αδυναμίας της Δύσης να επιβάλει αφομοίωση.

Δεν θα είμαστε δίκαιοι εάν δεν αναφερθούμε και στους γεωπολιτικούς λόγους της μεγιστοποίησης του φαινομένου της ‘’μη ενσωμάτωσης’’, όπως, 

Εξωτερική πολιτική (πόλεμοι και επεμβάσεις) της Δύσης, που δημιούργησε κενά εξουσίας και εμφύλιους, που λειτούργησαν σαν φυτώρια τζιχάντ, και αιτίες μετανάστευσης, όπως,

• στο Αφγανιστάν (1979–89 και 2001), όπου η Δύση χρηματοδότησε ισλαμιστές μουτζαχεντίν για να πολεμήσουν τη Σοβιετική Ένωση. 

• στο Αφγανιστάν στη δεκαετία του 2000, η εισβολή οδήγησε σε νέο κύμα φανατισμού και μεταναστευτικού.

• στο Ιράκ (2003), στο οποίο η Αμερικάνικη εισβολή γέννησε την Αλ Κάιντα στο Ιράκ και το ISIS και όσα ζήσαμε με το Ισλαμικό κράτος την περίοδο 2006-2013. 

• στη Λιβύη (2011), όπου η κατάρρευση του κράτους μετά την επέμβαση του ΝΑΤΟ και τη δολοφονία του Καντάφι άνοιξε δρόμους για μαζική διακίνηση μαχητών και φυσικά πλήθους μεταναστών προς την Ευρώπη.

• στην Τυνησία, Αίγυπτο, Συρία, Υεμένη, Bahrain, Αλγερία, Μαρόκο, Ιορδανία, Ομάν, κατά τη διάρκεια της υποκινούμενης ή υποβοηθούμενης από τη Δύση ‘’Αραβικής Άνοιξης’’, προκειμένου να ‘’εκδημοκρατιστούν’’ μη δημοκρατικές χώρες.

Σε συνεπέστατη συνέχεια της εξωτερικής πολιτικής των ευρωπαϊκών κρατών, η πολιτική στο εσωτερικό τους, δεν ήταν πολύ καλύτερη.

Η συνήθης πολιτική ήταν ‘’Γκέτο και αποκλεισμός’’

Στην Ευρώπη, οι μουσουλμάνοι συγκεντρώθηκαν σε περιθωριοποιημένες περιοχές (banlieues στη Γαλλία, no-go zones σε Σουηδία). Παρατήρηση: οι γεροντότεροι, θα θυμάστε και τις ελληνικές no-go zones στα πομακικά χωριά της Θράκης μέχρι και τη δεκαετία του ’80 και τα αποτελέσματά τους.

Το ΦΥΣΙΚΟ αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής είναι προφανώς, η αποτυχία ενσωμάτωσης, εφόσον στη γκετοποίηση και στον αποκλεισμό, τα χαρακτησριστικά είναι η χαμηλή εκπαίδευση, υψηλή ανεργία και η αίσθηση ταπείνωσης και ρατσισμού (“μας βλέπουν πάντα ως ξένους”). Αυτό καλλιέργησε το αφήγημα των ισλαμιστών: “Η Δύση σας μισεί – ελάτε πίσω στο Ισλάμ”. Ο κοινωνικός αποκλεισμός δηλαδή, λειτούργησε ως γόνιμο έδαφος για φανατικούς στρατολόγους του ισλαμισμού. Παρατήρηση: Όπως και η πολιτική αποκλεισμού για τα Πομακοχώρια, έριξε τους Έλληνες Πομάκους στην αγκαλιά του Ισλάμ και κατά συνέπεια, της Τουρκίας.

Φυσικά (για να προλάβω κάποιους), το τζιχάντ και οι φονταμενταλιστικές ερμηνείες του Κορανίου υπήρχαν πολύ πριν τις δυτικές επεμβάσεις και πολιτικές αποκλεισμού, όπως υπάρχουν ακραίες εκφάνσεις κάθε ιδεολογίας και κάθε θρησκείας σε κάθε κοινωνία. Όμως χρειάζονται γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθούν. Και αυτό το γόνιμο έδαφος το προσέφερε αφειδώς η Δύση.

Πάρα ταύτα, οι περισσότεροι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη δεν έγιναν εξτρεμιστές. Αυτό δείχνει ότι η ριζοσπαστικοποίηση δεν ήταν αναπόφευκτη.

Επίσης, ισχύει ότι, ο παράγοντας ιδεολογία (σαλαφισμός, πολιτικό Ισλάμ) έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο από την οποιαδήποτε δυτική πολιτική. Όμως εδώ ισχύει και το εξής παράδοξο. Παρότι ο σαλαφισμός και το πολιτικό Ισλάμ, δημιουργεί συνθήκες ‘’μη ενσωμάτωσης’’, η Δύση έχει τέλειες σχέσεις, με το κατεξοχήν σαλαφιστικό κράτος, τη Σαουδική Αραβία (και φυσικά το Κατάρ, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ).

Πρώιμα πειράματα και προσπάθειες ενσωμάτωσης 

Ας δούμε όμως τους τρόπους ενσωμάτωσης μουσουλμάνων μεταναστών, τους οποίους έχουν δοκιμάσει διάφορες χώρες με άλλοτε επιτυχία και άλλοτε αποτυχία, εφόσον στην ουσία κάθε χώρα υλοποίησε πολύ πρόχειρα και χωρίς εμπειρία, διαφορετικά μοντέλα ενσωμάτωσης.

Η Γαλλία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του μοντέλου της ‘’Αφομοίωσης’’, όπου ο μετανάστης καλείται να υιοθετήσει τη γλώσσα, τις αξίες και τις συνήθειες της χώρας υποδοχής, εγκαταλείποντας τις “διαφορετικότητές” του. Η εφαρμογή του βασίστηκε στον αυστηρό διαχωρισμό κράτους-θρησκείας, απαγόρευση μπούρκας σε δημόσιους χώρους, διδασκαλία “republican values” στα σχολεία. Αυτή η πολιτική, σε πολλές περιπτώσεις δημιούργησε αντιδράσεις, γκέτο και αποξένωση.

Η Αγγλία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του μοντέλου της ‘’Πολυπολιτισμικότητας’’, όπου επιτρέπεται στις κοινότητες να διατηρούν τη θρησκεία, τις παραδόσεις και τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής τους μέσα στην κοινωνία. Δημιούργησε μουσουλμανικές κοινότητες με ισχυρά τοπικά συμβούλια, λειτουργία ισλαμικών σχολείων, εφαρμογή ορισμένων στοιχείων ισλαμικού δικαίου (sharia councils). Αυτή η πολιτική, δημιούργησε παράλληλες κοινωνίες, μειωμένη συμμετοχή στη δημόσια ζωή και σε κάποιες περιπτώσεις ριζοσπαστικοποίηση.

Η Γερμανία από την άλλη, εφάρμοσε το μοντέλο της ‘’Ενσωμάτωσης’’, όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι η ισορροπία, με την αποδοχή βασικών κανόνων της χώρας (π.χ. δημοκρατία, ισότητα φύλων), αλλά και με περιθώριο διατήρησης πολιτιστικών στοιχείων. Υλοποίησε μαθήματα για γλώσσα και “γερμανικές αξίες” σε νέους μετανάστες.

Η Ολλανδία, αρχικά ακολούθησε το μοντέλο της Γαλλίας (Πολυπολιτισμικότητα), αλλά μετά έκανε στροφή σε αυστηρότερα τεστ και μέτρα ένταξης.

Γενικά, στις χώρες αυτές τα ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας βελτιώθηκαν, αλλά παραμένουν ζητήματα κοινωνικού διαχωρισμού.

ΟΜΩΣ

Αυτό που περιγράφεται για τις “μεγάλες χώρες υποδοχής” (Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία, Ολλανδία) και δείχνει τα 3 βασικά μοντέλα (αφομοίωση, πολυπολιτισμικότητα, ενσωμάτωση), αν το επεκτείνουμε στις άλλες χώρες της ΕΕ, βλέπουμε ότι πολλές, επειδή δεν είχαν εμπειρία μετανάστευσης, πήραν στοιχεία από τα παραπάνω μοντέλα, αλλά τα εφάρμοσαν αποσπασματικά, με ανάμεικτα αποτελέσματα.

Ας δούμε μερικές χώρες.

Το Βέλγιο ακολούθησε το μοντέλο ‘’Πολυπολιτισμικότητα χωρίς όρια’’, όπως το βρετανικό μοντέλο. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν κι εδώ παράλληλες κοινωνίες. Οι Βρυξέλλες θεωρούνται σήμερα η πιο “ισλαμοποιημένη” πρωτεύουσα της ΕΕ (25–30% μουσουλμανικό στοιχείο). Το κράτος απέτυχε να επιβάλει ενιαίες αξίες και τώρα κινείται προς πιο αυστηρά μέτρα ένταξης (μαθήματα γλώσσας, έλεγχος ιμάμηδων).

Η Σουηδία ακολούθησε το μοντέλο “Ελευθερία χωρίς ενσωμάτωση”.  Άφησαν τους μετανάστες να διατηρούν την κουλτούρα τους πλήρως, χωρίς σχεδόν κανένα πρόγραμμα ένταξης. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία γκέτο, η υπερσυγκέντρωση εγκληματικότητας και συγκρούσεων με την αστυνομία, ενώ τα τελευταία 5 χρόνια η Σουηδία κάνει στροφή προς αυστηρή μεταναστευτική πολιτική και κόβει τα επιδόματα για όσους δεν μαθαίνουν σουηδικά.

Η Ιταλία και η Ισπανία ακολούθησαν το μοντέλο “Σιωπηρή Ανοχή”, όπου εφαρμόστηκε χαλαρή πολιτική, χωρίς συγκεκριμένο μοντέλο. Οι μουσουλμανικές κοινότητες συχνά ζουν σε οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές, χωρίς πρόσβαση σε προγράμματα ενσωμάτωσης. Σήμερα έχουν αρχίσει δειλά-δειλά να απαιτούν, μαθήματα γλώσσας και αποκήρυξη φανατικών ιδεολογιών.

Στην Ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία), δεν υπήρχε σχεδόν καμία εμπειρία ενσωμάτωσης μουσουλμάνων. Κι αυτό διότι δεν είχαν αποικίες και αρνήθηκαν (και αρνούνται) μαζικές μετεγκαταστάσεις προσφύγων από το 2015. Κυριαρχεί δηλαδή το δόγμα “Ούτε μετανάστευση, ούτε ενσωμάτωση”. Στις χώρες αυτές δεν υπάρχουν γκέτο γιατί δεν υπάρχουν σημαντικές μουσουλμανικές κοινότητες. 

Κάποιοι εδώ θα πουν ‘’να η λύση λοιπόν’’ και θα μπορούσε να συμφωνήσει κανείς ότι όντως, αυτή είναι η λύση για την πολιτισμική προστασία της ΕΕ. Όμως αυτή δε θα είναι πλέον η ΕΕ. Δε θα είναι η Δύση της ‘’Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου’’, ούτε της ‘’Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα’’. Θα είναι η ‘’Δύση της Ανατολής’’.

Ας κλείσουμε όμως αναφερόμενοι και στη μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας.

Η Ελλάδα λοιπόν, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στην ΕΕ γιατί, για δεκαετίες δεν είχε εμπειρία μαζικής μετανάστευσης όπως η Γαλλία ή η Αγγλία. Οι πρώτοι μετανάστες (1990s) ήταν πολιτισμικά πιο κοντά (Αλβανοί, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Ουκρανοί), ενώ το φαινόμενο των μουσουλμάνων μεταναστών είναι πολύ πρόσφατο (μετά το 2000) και η χώρα δεν ανέπτυξε σοβαρό μοντέλο ενσωμάτωσης.

Πώς ΔΕΝ διαχειρίστηκε η Ελλάδα το ζήτημα. 

Στην πρώτη φάση μετανάστευσης (1990s–2000s), η πλειοψηφία των μεταναστών ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι από την Αλβανία και την Ανατολική Ευρώπη και δεν υπήρξε επίσημο μοντέλο ένταξης

Στην ουσία αναφερόμαστε την τελευταία 15ετία και ιδιαίτερα μετά το 2015 (Συριακός πόλεμος), όπου η Ελλάδα έγινε πύλη εισόδου προς την ΕΕ. Σε αυτά τα χρόνια, η Ελλάδα δεν εφάρμοσε κανένα μοντέλο.  Δεν υπάρχουν μαθήματα γλώσσας/αξιών (όπως Γερμανία). Δεν υπάρχει επίσημη πολιτική αφομοίωσης (όπως στη Γαλλία). Δεν υπάρχει πολυπολιτισμικό μοντέλο (όπως στη Βρετανία). Ουσιαστικά οι μουσουλμανικές κοινότητες είναι σε καθεστώς αναμονής (είτε σε δομές είτε σε παράνομη εργασία). Οι μετανάστες είναι είτε σε γκέτο, είτε σε δομές. Δεν μαθαίνουν ελληνικά και δεν υπάρχει υποχρεωτική εκπαίδευση, ή καμπάνιες για ελληνικές αξίες.

Άρα, η Ελλάδα ακολουθεί ένα άτυπο μοντέλο “ούτε ένταξη, ούτε αφομοίωση”.

Μέτρα και πολική ενσωμάτωσης

Ας δούμε όμως ποια συγκεκριμένα μέτρα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν

• Μαθήματα γλώσσας και πολιτισμού (όπως Γερμανία)

• Καταπολέμηση γκέτο (π.χ. Δανία). Απαγόρευση συγκέντρωσης μεταναστών σε συγκεκριμένες περιοχές. Δημιουργία μεικτών συνοικιών με κίνητρα (ενοίκιο, φορολογικά) για όσους επιλέγουν να ζουν εκεί.

• Κανονισμοί για θρησκευτικά σύμβολα (π.χ. Γαλλία)

• Ενίσχυση της Γυναικείας Ενδυνάμωσης, με ειδικά προγράμματα για μουσουλμάνες (γλώσσα, εκπαίδευση, εργασία). Υποχρεωτική φοίτηση κοριτσιών και παρακολούθηση για περιπτώσεις “τιμής” ή καταπίεσης.

• Αυστηρότερη διαδικασία χορήγησης υπηκοότητας. Για να πάρει κάποιος μόνιμη άδεια ή υπηκοότητα, υπογράφει δεσμευτικό συμβόλαιο, ότι δέχεται το Σύνταγμα και τους νόμους, ότι συμμετέχει σε μαθήματα γλώσσας/αξιών. Και ότι δεν εφαρμόζει παράλληλους “θρησκευτικούς νόμους” (Σαρία).

• Υποχρεωτική θητεία (3 μήνες) για όλες τις γυναίκες.

• Υποχρεωτική κοινοτική εργασία. Συμμετοχή σε κοινωφελή έργα (νοσοκομεία, δήμους, κοινωνικές υπηρεσίες), με στόχο τη μάθηση γλώσσας στην πράξη, επαφή με τον τοπικό πληθυσμό και κατανόηση αξιών.

• Εκστρατείες για την "Πολιτιστική Μετάβαση". Καμπάνιες που εξηγούν στους μετανάστες γιατί ο σεβασμός σε κοσμικότητα, ισότητα φύλων, δικαιώματα.

• "Επιλογική" Πολιτική Μετανάστευσης. Δέσμευση για επιλογή μεταναστών με βάση τη δυνατότητα ένταξης (γλώσσα, μόρφωση, εργασιακές δεξιότητες).

• Ένταξη στην Εργασία. Η πρόσβαση στην αγορά εργασίας είναι ίσως το σημαντικότερο μέτρο για οικονομική ανεξαρτησία (κόβει τον φαύλο κύκλο επιδομάτων) και φέρνει επαφή με την τοπική κοινωνία σπάζοντας τις κλειστές κοινότητες. Διαμορφώνεται έτσι μια ταυτότητα πολίτη (αντί για “ξένος που ζει σε γκέτο”). Μπορεί να επιτευχθεί με υποχρεωτικά προγράμματα κατάρτισης και εύρεσης εργασίας. Φορολογικά κίνητρα για εταιρείες που προσλαμβάνουν μετανάστες. Πρόσβαση σε μαθητεία/επαγγελματική εκπαίδευση για νέους. Υποχρέωση δήλωσης οικονομικής δραστηριότητας για άδειες διαμονής.

• Υποχρέωση φορολογικής συμμόρφωσης. Η ένταξη στο φορολογικό σύστημα δημιουργεί δεσμούς του μετανάστη με το κράτος. Έτσι υπάρχει όφελος για το κράτος, λόγω αύξησης εσόδων και μείωσης παραοικονομίας, όπως και όφελος για τον μετανάστη, αφού θα έχει πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές (υγεία, σύνταξη). Μπορεί να επιτευχθεί με υποχρεωτική φορολογική δήλωση ακόμη και για μετανάστες χωρίς σταθερή εργασία. Αυστηρός έλεγχος για μαύρη εργασία. Ειδικά προγράμματα μετάβασης από παράνομη σε νόμιμη εργασία με κίνητρα για εργοδότες.

Όλα τα παραπάνω προτεινόμενα μέτρα μεταναστευτικής πολιτικής ενσωμάτωσης, προϋποθέτουν την ύπαρξη κράτους που θα τα υλοποιήσει. Εκεί κολλάμε στην Ελλάδα λίγο. Τα push back, είναι απείρως πιο εύκολα αλλά απείρως πιο εγκληματικά και απείρως πιο ασύμβατα με τα ιδεώδη και τις αξίες που υποτίθεται ότι θέλουμε να διαφυλάξουμε.

Παρατήρηση: Κάποιος θα σκεφτεί ότι ‘’είναι αδύνατο ένα κράτος και μάλιστα το ελληνικό να μπορέσει να επιβάλλει τις παραπάνω πολιτικές. Είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα’’. Σε αυτούς έχω να υπενθυμίσω πως όσο αφορά σε θέματα κρατικής επιβολής, το ελληνικό κράτος έχει επιδείξει αξιοζήλευτη ικανότητα και σπάνιες επιτυχίες. Μπορεί να βρει και να συλλάβει ιερέα που κοινωνά στο παραπόρτι του ναού, βρέφος 6 μηνών. Μπορεί να συλλάβει ψαροντουφεκά στη μέση του πελάγους γιατί δε φορά μάσκα κοβιντ. Μπορεί να συλλάβει σπάζοντας την πόρτα ιδιώτη που κάνει ηλιοθεραπεία στην ταράτσα του σπιτιού του χωρίς μάσκα. 

Οπότε είναι απλά θέμα θέλησης και διάθεσης εργασίας.

Συμπέρασμα

Δεν υπάρχει μαγική συνταγή ένταξης, που να πετυχαίνει παντού, όμως σίγουρα υπάρχει εντελώς λανθασμένη πολιτική, όπως και παντελώς ανύπαρκτη πολιτική. 

Σίγουρα η επιτυχία εξαρτάται και από το αν οι ίδιες οι κοινότητες δέχονται βασικές αρχές (κοσμικότητα, ισότητα φύλων, κράτος δικαίου). 

Όμως, απ’ ότι καταλαβαίνω εγώ, το μεγάλο φαινόμενο είναι το έλλειμα ταυτότητας, ή καλύτερα η κρίση ταυτότητας της Δύσης σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση. Η Ελλάδα και η Δύση γενικότερα, δεν έχουν ταυτότητα, την οποία θα προσφέρουν στο μετανάστη. Δεν έχουν πολιτισμική πρόταση, στην οποία θα καλέσουν τον μετανάστη να συμμετάσχει.

Το έλλειμμα ταυτότητας και πολιτισμικής πρότασης, δημιουργεί αδύναμες κοινωνίες. Το έλλειμμα πολιτισμικής και οικονομικής ισχύος, έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή ενός πολυπολιτισμικού μοντέλου, χωρίς ιστορικό προηγούμενο, ή την μετάλλαξη της Δύσης, από τη ‘’Δύση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της ελευθερίας και του πολιτισμού’’, στη ‘’Δύση του αυταρχισμού και της βαρβαρότητας'

Παρατήρηση: Η πολυπολιτισμικότητα (απόρροια του ελλείμματος ταυτότητας), συγχέεται συχνά με την πολυεθνικότητα. Όμως στην ιστορία, οι ανθεκτικότεροι πολυεθνικοί πολιτισμοί όπως ο Βυζαντινός και ο Ρωμαϊκός ήταν μονοπολιτισμικοί στην ουσία τους (Αρβελέρ). 

Κλείνοντας, θα επανερχόμουν στην ολοένα και πιο δημοφιλή προτεινόμενη λύση. Τη ΄΄λύση’’ του μοντέλου “ούτε μετανάστευση, ούτε ενσωμάτωση”. 

Η ‘’λύση’’ αυτή, μας πάει πολιτισμικά αιώνες πίσω (πριν το 1789), όπου Δυτικός Πολιτισμός δε διέφερε ποιοτικά από τον Ισλαμικό. Τα περισσότερα δυτικά κράτη ήταν μοναρχικά, θεοκρατικά ή αυταρχικά. Ο βασιλιάς/αυτοκράτορας είχε θεϊκή νομιμοποίηση και οι υπήκοοι δεν είχαν εγγυημένα ατομικά δικαιώματα. Ακριβώς όπως στο Ισλάμ.

Εάν εκεί θέλουμε να ‘’φτάσουμε’’ και αυτόν τον ‘’πολιτισμό’’ να προστατεύσουμε, τότε, εμείς έχουμε ήδη πλήρως και οικειοθελώς ενσωματωθεί στη χειρότερη εκδοχή του ισλαμικού πολιτισμού και δεν κινδυνεύουμε πλέον.

ΝΑΛ