Φταίει η κοινωνία που δυστυχώ. Να αλλάξει η κοινωνία!

Το θέμα μας, πάλι έχει προέλθει από την παρατήρηση.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι, υπάρχουν πολλοί δυστυχισμένοι γύρω μας. Και κοινή ομολογία όλων αυτών είναι ότι, ΦΤΑΙΕΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Η κοινωνικές συνθήκες δηλαδή, που έχουν επέμβει καταλυτικά στο να με εμποδίσουν ζω ευτυχισμένος.

Αυτό πολύ εύκολα τεκμηριώνεται από επίσημες μελέτες στατιστικής, οι οποίες στοιχειοθετούν την ευτυχία ή δυστυχία μιας κοινωνίας, αναφερόμενοι σε δείκτες που σχετίζονται με  το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) ανά κάτοικο, το Κοινωνικό Κράτος, το ποσοστό βρεφικής επιβιωσιμότητας, την Ελευθερία Επιλογών, τη Γενναιοδωρία, το ποσοστό Διαφθοράς.

Οπότε, ως πιο ευτυχισμένες κοινωνίες αναδεικνύονται οι η Δανία, η Ισλανδία, η Ελβετία, η Φινλανδία, η Ολλανδία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία και η Σουηδία, ενώ οι πιο δυστυχισμένες, το Νότιο Σουδάν, η Λιβερία, η Γουινέα, το Κόγκο, η Ρουάντα, η Τανζανία, το Μπουρούντι, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η Ελλάδα, κατατάσσεται στην 87η θέση της συνολικής κατάταξης του παγκόσμιου δείκτη ευτυχίας.

Δηλαδή, οι πλούσιοι είναι ευτυχισμένοι και οι φτωχοί είναι δυστυχισμένοι.

Πιο αναλυτικά.

Η ανοργανωσιά, η φτώχεια, η αγένεια, η χωριατιά, η αμορφωσιά, η εγκληματικότητα, αυτά με κάνουν να θέλω να τρώω συνέχεια, να μην αντέχω τη μέρα, να μου λείπουν οι διακοπές, να μου λείπει αγάπη, να είμαι υποχόνδριος, να είμαι τσιγκούνης, να έχω νεύρα, να μη μπορώ να χαμογελάσω, να έχω άγχος, να έχω κατάθλιψη.

Παράδοξο βεβαίως διότι,

Η οργάνωση, ο πλούτος, η ευγένεια, ο πολιτισμός, η μόρφωση, δεν με αποτρέπουν από το να θέλω τρώω συνέχεια, να μην αντέχω τη μέρα, να μου λείπουν οι διακοπές, να μου λείπει αγάπη, να είμαι υποχόνδριος, να είμαι τσιγκούνης, να έχω νεύρα, να μη μπορώ να χαμογελάσω, να έχω άγχος, να έχω κατάθλιψη.

Για κάθε παράδειγμα δυστυχίας λόγω αντικειμενικών κοινωνικών συνθηκών (φτώχειας, σκλαβιάς κλπ), θα μπορούσαμε να αντιπαραθέσουμε ένα παράδειγμα δυστυχίας χωρίς αυτές (πλούτος, ελευθερία κλπ).

Επίσης ισχύει και το αντίθετο.

Για κάθε παράδειγμα ευτυχίας λόγω αντικειμενικών κοινωνικών συνθηκών (πλούτος, ελευθερία κλπ), θα μπορούσαμε να αντιπαραθέσουμε ένα παράδειγμα ευτυχίας χωρίς αυτές (φτώχειας, σκλαβιάς κλπ).

Επίσης, οι παγκόσμιοι δείκτες για την κατάθλιψη και τις αυτοκτονίες, δε συμβαδίζουν καθόλου με τους παγκόσμιους δείκτες για την ευτυχία.

Πολύ σωστά θα επισημάνουν όσοι έχουν λίγο σκεφτεί ότι, το θέμα της ευτυχίας αφορά στον τομέα της ψυχιατρικής και όχι της οικονομίας. Και δεν υπάρχει καμία ψυχιατρική ένδειξη ούτε απόδειξη ότι στις ‘’αναπτυγμένες’’ κοινωνίες οι άνθρωποι ευτυχούν. Αντιθέτως, αν κρίνουμε από την ποσότητα των ψυχοφαρμάκων, αυτοκτονιών, ψυχιατρικών δεδομένων, θα διαπιστώσουμε ότι η ευτυχία απεχθάνεται τις αναπτυγμένες κοινωνίες και αναπαύεται περισσότερο σε κοινωνίες τύπου εμπόλεμης ζώνης. Είναι απίστευτη και ανεξήγητη η χαρά που βιώνουν στο σύνολό τους και στην καθημερινότητά τους οι άνθρωποι στη Συρία μετά από 5 χρόνια πολέμου (πάλι δικιά μου διαπίστωση από ρεπορτάζ του RT στη Συρία) σε σχέση με μια Δυτική Κοινωνία.

Μα, θα πει κανείς, δεν αρκεί οι συνθήκες να είναι ιδανικές, εξαρτάται και από τον άτομο.

Αν όμως ισχύει αυτό, τότε γιατί τόση πρεμούρα για την κοινωνία;

Θα απαντήσει κάποιος, ότι η ιδανική κοινωνία είναι αναγκαία αλλά μη ικανή συνθήκη.

Σε τι ποσοστό όμως είναι αναγκαία, ούτως ώστε να την ενοχοποιούμε μανικώς, όταν δυστυχούμε;

Σε τι ποσοστό είναι αναγκαία, για να γράφονται ακόμα χιλιάδες βιβλία και άρθρα αμπελοφιλοσοφιών, με χιλιάδες “πρέπει” που πρέπει να εφαρμοστούν από ανθρώπους για το καλό  της κοινωνίας; (όπου τις περισσότερες φορές, καλό=πλουτισμός ).

Γιατί λοιπόν όλες μας οι σκέψεις, όλες οι προσπάθειες, όλα μας τα ''πρέπει'', σχετίζονται με το όραμα μιας ιδανικής κοινωνίας;

Γιατί λέμε συνεχώς ‘’δε φτιάχνει αυτή η κοινωνία’’, ‘’πρέπει να γίνει αυτό κι εκείνο για το καλό της κοινωνίας’’;

Είναι βαθιά ριζωμένη κοινή πίστη ότι, η επίτευξη της ευτυχίας είναι έξω από εμάς και πιο συγκεκριμένα, όλη την ευθύνη, την έχει η κοινωνία.

Η κοινωνία παίρνει έτσι τη μορφή λογικής οντότητας, ενός συλλογικού προσώπου.

Αυτό το παραπάνω, δηλαδή, ότι μια κοινωνία είναι ένα συλλογικό πρόσωπο, το γνωρίζουμε. Αυτό που δεν γνωρίζουμε αλλά με πάθος το υποστηρίζουμε, είναι ότι αυτή η συλλογικότητα είναι ΚΑΙ χειραγωγίσιμη όσο αφορά στο ρόλο που θα παίξει. Ότι δύναται δηλαδή να πάρει τη μορφή που θα της δώσουμε όλοι εμείς ‘’εξ ων, αυτή συντίθεται’’.

Γι αυτό όλοι οι οραματιστές των ιδανικών κοινωνιών (από τον Πλάτωνα μέχρι τον Μαρξ και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Μπακούνιν), ονειρεύονται μια κοινωνία στην οποία τα μέλη της θα ευτυχούν και καθορίζουν τους κανόνες που “πρέπει” να τις διέπουν (διαφορετικοί κανόνες ανάλογα με τον φωστήρα που τους σκέφτηκε).

“πρέπει, πρέπει, πρέπει”

Πολλές θεωρίες αναπτύχθηκαν έκτοτε (Δημοκρατία, ολιγαρχία, κομμουνισμός, αναρχισμός, φιλελευθερισμός, φασισμός) και κάθε μία διακήρυττε την απολυτότητα της αλήθειας της.

Όλες έχουν πεδίο εφαρμογής τους  την κοινωνία. Όλες έχουν στόχο την ευτυχία κάθε μέλους της κοινωνίας, ΜΕΣΩ της ευημερίας της κοινωνίας, που θα επιτευχθεί από την εφαρμογή ενός κοινωνικού συστήματος.

Μιας ευημερίας που θα επιτευχθεί, ΜΟΝΟ αν εφαρμοστεί η αντίστοιχη θεωρία.

Όλες δοκιμάστηκαν*.

Όλες απέτυχαν.

Αυτό που δεν απέτυχε, είναι η συνέχιση της πίστης του ανθρώπου ότι η ευημερία της κοινωνίας αποτελεί προϋπόθεση κάθε ατομικής ευτυχίας.

Ερμηνεύεται αυτό;

Nαι. Δεν καταλάβαμε ποτέ (κι αυτό διότι είμαστε εμπαθείς), ότι η θεσμισμένη κοινωνία είναι ένα εργαλείο (μέσον) και όχι η προϋπόθεση για την επίτευξη της ατομικής ευτυχίας. Πολλώ δε μάλλον, δεν είναι ο σκοπός της προσπάθειας του ανθρώπου.

Ουσιαστικά, θέλουμε να ευτυχίσουμε μέσω της κοινωνίας διότι είμαστε τεμπέληδες και θέλουμε να την κοπανήσουμε. Λέω συνειδητά ή υποσυνείδητα ότι, άμα πεισθούν να κάνουν όλοι κουπί ποιος θα καταλάβει ότι την πέφτω (ιδίως αν ανήκω στην ελίτ). Αν η κοινωνία γύρω μου είναι απόλυτα οργανωμένη, εγώ με τη λιγότερη προσπάθεια θα απολαμβάνω το μέγιστο της ωφέλειας. Επίσης αν η οργάνωση αυτή έχει στηθεί στη βάση της αγάπης, της αλληλεγγύης, των ατομικών δικαιωμάτων, της ισότητας, ε τότε όλοι πρέπει να με αγαπούν, να με βοηθούν, να με σέβονται. Κάτι όπως οι γύφτοι, ή οι κομμουνιστές, ή οι καπιταλιστές, ή οι μουσουλμάνοι σε δυτικές χώρες, ή οι ελλαδίτες στην Ευρώπη.

Γιατί όμως ανοίγουμε τέτοιο θέμα;

Είναι τόσο σημαντικό στην καθημερινότητά μας;

Γιατί πρέπει να μας απασχολήσει;

H απάντηση εδώ είναι ότι ΠΡΕΠΕΙ να μας απασχολήσει για τον πολύ απλό λόγο ότι ΗΔΗ ΜΑΣ ΑΠΟΣΧΟΛΕΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ, σε βαθμό μανίας ή ακόμα καλύτερα μανιοκατάθλιψης, η προσκόλλησή μας στην ιδέα, ότι ‘’για να ευτυχίσω εγώ, πρέπει να αλλάξει η κοινωνία’’.
Και έτσι, μ’ αυτά και μ’ αυτά, δεν προλαβαίνουμε να ευτυχήσουμε.

Και δώστου καυγάδες και δώστου ιδεολογίες και δώστου ευθύνες στους άλλους και δώστου αποποίηση της ατομικής μου ευθύνη και δώστου δικαιολογίες για τη δυστυχία μου και δώστου δυστυχία και δώστου θλίψη.

Και δώστου ξενιτειά προς αναζήτηση της ευτυχίας που πάλι δεν βρίσκουμε. Διότι καμία κοινωνία στην πραγματικότητα δεν δίνει δεκάρα για αν θα ευτυχίσω εγώ.

Απλά στη Δύση, μπέρδεψαν την ευτυχία με την κατοχύρωση ατομικών δικαιωμάτων. Για να σου χαμογελάσω πρέπει να μου χαμογελάσεις.

Σου δίνω προτεραιότητα, για να μου δώσεις κι εσύ. Σου χαμογελώ για να μου χαμογελάσεις κι εσύ. Είμαι ευγενής για να είσαι κι εσύ. Αλίμονό σου αν δεν ανταποδώσεις!

Καλά ως εδώ.

Με τα παραπάνω κλονίστηκε λίγο ο μύθος της ευθύνης της κοινωνίας ως πρωταρχικής οντότητας παραγωγής ευτυχίας.

Ίσως είναι ένα σημαντικό βήμα κι αυτό. Διότι, προσβλέποντας στην κοινωνία, δυστυχούμε ως άτομα. Ίσως η λύση είναι η προσπάθεια να ευτυχίσουμε ως άτομα, ανεξάρτητα από το αν η κοινωνία ευημερεί.

Τότε δύο τινά είναι δυνατό να συμβούν.

- να ευτυχίσουμε και ως άτομα και ως κοινωνία

- να ευτυχίσουμε μόνο ως άτομα

Συνεπώς ήρθε η ώρα να τεθεί το αμείλικτο ερώτημα, ‘’τι πρέπει να κάνω για να ευτυχίσω ως άτομο, ανεξάρτητα με το αν ευημερεί ή όχι η  κοινωνία;’’

Απαντήσεις σε όλα και για όλους δεν υπάρχουν. Όχι επειδή αντικειμενικά δεν υπάρχουν, αλλά διότι η αλήθειες δεν  ‘’χαρίζονται’’ δυστυχώς. Είναι όπως τα φαγητά. Τα δοκιμάζεις ή δεν τα δοκιμάζεις. Απο αυτά που δοκιμάζεις, άλλα χωνεύονται απ’ όλα τα στομάχια, άλλα όχι (γαστρεντερίτιδες, ηλικία, ασθένειες).

Οι αλήθειες αποκαλύπτονται, ανακαλύπτονται, προσπερνιούνται, χωνεύονται ή ξερνούνται.

Τα ψεύδη όμως, άπαξ αποκαλυφθούν, σπανίως προσπερνιούνται ή ξερνούνται.

Και, είναι ψεύδος και κατασπατάληση ψυχικών πόρων, η προσήλωση στην πίστη της επίτευξης της ευτυχίας μέσω της ως ‘’διά μαγείας’’ δημιουργίας  ιδανικής κοινωνίας ή μετακόμισής μας σε μια ιδανική κοινωνία.

Άλλωστε ο ίδιος ο Χριστός, ο κατεξοχήν κομιστής του τρόπου της ανθρώπινης ευτυχίας, ουδέποτε ασχολήθηκε με τις κοινωνικές συνθήκες. Ο Γκάντι δε, επίσης είπε το κλασσικό ‘’γίνε εσύ η αλλαγή που θες να δεις στον κόσμο’’, δεν είπε ‘’άλλαξε τους άλλους κατά το δοκούν’’.

Σίγουρα δεν απαντήσαμε στο κεφαλαιώδες ερώτημα ‘’πως ευτυχεί ο άνθρωπος’’.

Ποιος θα το τολμούσε άλλωστε. Όμως σίγουρα κάναμε ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, αφού τουλάχιστον απορρίψαμε μία εσφαλμένη οδό. Αυτήν της, δια βίου μανικής ενοχοποίησης της κοινωνικής ευημερίας (δικαιοσύνη, πλούτος, μόρφωση, ειρήνη, υγεία, αθανασία) ως κλειδιού επίτευξης της ατομικής ευτυχίας.

Ως επίμετρο και για να κλείσουμε λίγο αισιόδοξα, θα τολμήσουμε να πούμε ότι από παρατήρηση και πάλι βλέπουμε ότι ισχύει το γεγονός ότι, το χαμόγελο και το χιούμορ, ως εξωτερικό χαρακτηριστικό ενός ευτυχισμένου ατόμου, λειτουργεί και ανάποδα.

Δηλαδή, δεν έπεται μόνο της απόκτησης της ευτυχίας, αλλά πολλές φορές προηγείται και την πραγματώνει.
 

ΝΑΛ

* Παρατήρηση :

Eκτός από την αναρχία, επειδή ο όρος είναι ανοηματικός. Η αρχή, ο λόγος των πραγμάτων, ο τρόπος που υπάρχουν τα υπαρκτά, έχει λόγο, αρχή. Αναρχία σημαίνει διάλυση του τρόπου, διάλυση του υποκειμένου. Αν δεν υπάρχει υποκείμενο, σαφώς και δεν μπορεί να είναι κάτι. Ούτε και άναρχο.