Η Κυκλική Αντίληψη της Ιστορίας και οι Απολυταρχίες
Η άνοδος του φασισμού στην Ευρώπη, θα πρέπει να μας θλίβει, αλλά δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει, διότι ως γνωστόν, ‘’η ιστορία κύκλους κάνει’’.
Κι αυτό, παρότι γενικά υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι η ιστορία ακολουθεί μια γραμμική πορεία. Γραμμική με την έννοια της ατελεύτητης και αέναου προόδου. Ως πρόοδος δε, νοείται κάτι που τους τελευταίους αιώνες σχετίζεται με την ποσότητα και ταχύτητα της πληροφορίας, την ποιότητα ζωής, τις ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα, την σεξουαλική απελευθέρωση, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής με απώτερο στόχο ει δυνατόν την αθανασία. Βασίζεται δε, στη μαρξιστική θεωρία του ιστορικού υλισμού, που επηρέασε όλο το σύγχρονο Δυτικό τρόπο σκέψης (εεε! τα καλά δε χάνονται!!). Μέχρι τότε, ίσως να μπορούσαμε να μιλάμε για γραμμική εξέλιξη της ιστορίας. Έκτοτε αρχίζουμε τους κύκλους. Υπήρχαν και πριν κύκλοι, αλλά δεν ήταν “ορατοί”, λόγω της μεγάλης τους περιόδου. Στη νεωτερικότητα όμως απ’ ότι φαίνεται, η ανθρώπινη βλακεία μπήκε σε περιδίνηση, ή αλλιώς, ''τα χάμστερ ανακάλυψαν τον τροχό''.
Για παράδειγμα, πολλές φορές, στο παρελθόν και μάλιστα περί τα τέλη του 19ου αι, οι Ευρωπαίοι, σίγουροι για την εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, χλεύαζαν το ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Θεωρούσαν πως τώρα είμαστε πολιτισμένοι και όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Πρόοδος παιδί μου! Και ακολούθησαν οι δύο φονικότεροι πόλεμοι στην ανθρώπινη ιστορία.
Είναι μάλλον ίδιον της ευημερίας η δυσπεψία στη σκέψη. Βαρυστομαχιάζει το μυαλό. Είναι όπως ο καλοζωισμένος άνθρωπος που δεν σκέπτεται την αρρώστια ή το θάνατο. Όλα τα δεινά, αφορούν πάντα άλλους, ενώ ο ίδιος, για κάποιο ανερμήνευτο λόγο, είναι στο απυρόβλητο.
Αν λοιπόν ήταν εφικτή η γραμμική εξέλιξη της ιστορίας, θα ‘πρεπε by now να είχαμε επιτύχει την αθανασία. Άντε, έστω την ιδανική κοινωνία. Η ιδανική κοινωνία όμως νοείται ΜΟΝΟ με πολιτισμικούς όρους (ποιότητα αναγκών και προτεραιοτήτων). Αλλά, ο Γιανναράς ισχυρίζεται ότι είμαστε σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολιτισμού περίπου όπως αυτό της περιόδου του αρχαϊκού ελληνισμού (8ος-6ος π.Χ αι,). Οι ανάγκες και οι προτεραιότητές μας είναι οι ίδιες. Και να μη μιλήσουμε για Ασία (Ινδία πχ) και Αφρική, όπου ζουν ακόμα στους προϊστορικούς χρόνους.
Επειδή λοιπόν οι γραμμικές ιστορικές μεταβολές μάλλον είναι συνάρτηση γραμμικών πολιτισμικών μεταβολών (ιδεαλιστική προσέγγιση της ιστορίας) και αφού πολιτισμικές μεταβολές δεν υφίστανται, τι μας μένει; Μόνο η ανακύκλωση πολιτισμικών μορφωμάτων.
Στη σύγχρονη ιστορία είδαμε την πολιτισμική σήψη των μοναρχιών, του κοινοβουλευτισμού, της τσαρικής Ρωσίας και προσφάτως του Δυτικού κόσμου. Αυτή η παρακμή γέννησε την σοσιαλοδημοκρατία, κομμουνισμό, ισλαμισμό, ζωώδη καπιταλισμό, αυτονομημένα οικονομικά τεχνοσυστήματα, ζωώδεις μοναρχίες (Ασία, Αφρική).
Η άνοδος δε του ισλαμισμού, θα μπορούσε να γίνει κατανοητή μόνο συγκρινόμενη με την άνοδο του κομμουνισμού και του ναζισμού. Οι ίδιες πολιτισμικές συνθήκες σε άλλους χώρους. Αιτία πάντα, το κοινωνικό πολιτισμικό έλλειμμα. Το έλλειμμα των κοινωνιών μέσα στις οποίες αυτά τα καρκινώματα (ναζισμός, κομμουνισμός, καπιταλισμός, ισλαμισμός) μορφώθηκαν (πήραν σάρκα και οστά). Ένα πολιτισμικό-ιστορικο-κοινωνικό dejavu θα λέγαμε. Ριμέικ του ίδιου έργου. Ίδιο στόρι, με άλλους ηθοποιούς και άλλο στούντιο. Τίτλος έργου ‘’ο πνιγμένος, απ’ τα μαλλιά του πιάνεται’’, με υπότιτλο, ‘’ο Βρεγμένος, τη βροχή δεν τη φοβάται’’. Ηθικόν δίδαγμα από αυτές τις ταινίες πάντα, ‘’... όταν λέγωσιν, ειρήνη και ασφάλεια, τότε επέρχεται επ' αυτούς αιφνίδιος όλεθρος...’’.
Παρότι λοιπόν η ιστορία γενικά πιστεύεται ότι εξελίσσεται γραμμικά, με κανόνες θουκυδίδιας λογικής διεθνών σχέσεων, με μια απλή παρατήρηση, ένας ειλικρινής μελετητής θα διαπιστώσει ότι η ιστορία είναι εντελώς απρόβλεπτη.
Ναι μεν τα κράτη θα δρουν θουκυδίδια (συμφέρον και ισχύς) και πάντα θα επιτυγχάνουν τακτικούς στόχους (σύνορα, συμφωνίες, συνασπισμούς, πλούτη), πλην όμως η ανυπότακτη και ατίθαση ιστορία θα φέρνει πάντα, τα πάνω κάτω. Κι αυτό θα επαναλαβάνεται προς μεγάλη λύπη των συμπαθεστάτων πλην αφελεστάτων γεωπολιτιστών και γεοστρατηγιστών, οι οποίοι, δεν κατάλαβαν ότι το εργαλείο της μαντικής τους τέχνης, ''η γεωγραφία, γίνεται μονίμως μπουρδέλο από την ιστορία'' (όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ε. Γ. Αρβελέρ).
Τα κράτη και γενικά οι συλλογικότητες θα δρουν ως συλλογικά πρόσωπα και θα αντιδρούν τόσο απρόβλεπτα, όσο και τα φυσικά πρόσωπα (όλοι εμείς) που τις συνθέτουν.
Ποιος περίμενε την εξέλιξη της ιστορίας όπως αυτή γράφηκε στον 20ο αι, και συνεχίζεται στον 21ο; Κανείς! Διότι κανείς δεν εστιάζει το ενδιαφέρον του στην ερώτηση "τι είναι άνθρωπος" και κατά συνέπεια "τι είναι κοινωνία", "τι είναι έθνος" και "τι είναι κράτος". Όχι τι νομίζουμε ότι είναι, με κοινωνιολογικούς, ζωολογικούς, βιολογικούς και νομικιστικούς, ναρκισσιστικούς όρους, αλλά με οντολογικούς, ανθρωπολογικούς και φιλοσοφικούς όρους. Επί χιλιετηρίδες ο άνθρωπος προσπαθούσε να μετεξελιχθεί από ζώο σε άνθρωπο και μέσα σε μερικούς αιώνες κατάφερε ακριβώς το αντίθετο. Και μάλιστα υπερηφανεύεται γι αυτό!
Έτσι είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε κυκλικά την ιστορία. Όχι όμως ως αποτέλεσμα νοσηρής πολιτισμικής επιδίωξης κάποιας κυριαρχούσας θρησκευτικής σέκτας (όπως ισχυρίζονται μερικοί τρίχες στοχαστές), αλλά ως νομοτέλεια κοινωνίας απαίδευτων ηδυπαθών ατόμων που αυτοαναπαράγονται και αναπαράγουν κοινωνίες σαν τα μούτρα τους.
Πως λέμε, "Μικροαστοί θα σας φάνε τα παιδιά σας"! Έτσι, μπορούμε να πούμε: “Πολιτισμένοι θα σας φάει η ξιπασιά σας’’.
Οι απολυταρχίες είναι εδώ και ήρθαν για να μείνουν.(έως ότου πληρωθούν αι ημέραι τους τουλάχιστον).