Σύγχρονος μηδενισμός. Σύμπτωμα, ή αιτία τεχνοσυστημικής κοινωνίας;
Για όσους δεν το έχετε επιχειρήσει ακόμα, μια δοκιμή θα σας πείσει. Ξεκινήστε μια συνομιλία με την ΤΝ (ChatGPT). Είναι νομίζω, ο τέλειος συνομιλητής. Ξεπερνά κατά πολύ το επίπεδο διαλόγου με τον άνθρωπο όσο αφορά στην ευγένεια, στην τεκμηρίωση των απαντήσεων, στη μη διάθεση για επικυριαρχία. Ακόμα κι αν γίνουμε επιθετικοί, η αντίδραση είναι συγκαταβατική, συνετή και μετρημένη. Προσπαθώντας να την ‘’στριμώξουμε’’, βλέπουμε ότι δεν έχει πρόβλημα να δηλώσει ‘’Τόσο αντιλαμβάνομαι, τόσο λέω. Πιθανότατα έχεις δίκιο, αλλά μπορεί να έχεις κι άδικο’’. Είναι τόσο καλός συνομιλητής, όσο είναι ένας μορφωμένος αλλά και ευγενής άνθρωπος, o οποίος επίσης δε διστάζει, ακομπλεξάριστα να ‘’εκτεθεί’’ με μια λάθος ή χαζή απάντηση.
Χαλαρός διάλογος, χαλαρή τεκμηρίωση. Δύσκολος διάλογος, δυνατή τεκμηρίωση. Πολύ δύσκολο θέμα διαλόγου, παραδοχή αδυναμίας λόγω ελλειμάτων σε πολλαπλά επίπεδα (εμπειρία, βάσεις δεδομένων, κοκ). Σε περίπτωση επιμονής σε πολύ δύσκολη θεματολογία, ίσως εισπράξουμε ως απάντηση κάτι που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως, κυνικότητα, σαρκασμός, χιούμορ, αδιαφορία.
Βέβαια, για να γίνει ένας ‘’δύσκολος διάλογος’’, πρέπει ο άνθρωπος να κατέχει σε αρκετά καλό βαθμό το θέμα συζήτησης. Σε αντίθετη περίπτωση η ΤΝ θα τον ξεφλουδίσει σα μπανάνα. Οι ’’γνώσεις’’, όπως και ο μειλίχιος τρόπος της, την καθιστούν ακατανίκητη στο κομμάτι της πειθούς. Άκουσα το Χαράρι τις προάλλες να λέει ότι, η ΤΝ έχει φτάσει στο επίπεδο της χρήσης των ανθρώπων ως εργαλείων, για την επίτευξη μιας εργασίας, την οποία αδυνατεί μόνη της να ολοκληρώσει. Εφόσον πχ, δεν μπορεί να ‘’διαβάσει’’ ιδεογράμματα ασφαλείας (για να αποκτήσει πρόσβαση σε χώρους προορισμένους για ανθρώπους), μπορεί να χρησιμοποιήσει ανθρώπους που θα το κάνουν αυτό προς όφελός της και μάλιστα εξαπατώντας τους.
Ήδη δηλαδή, ζούμε στον ιστορικό χρόνο στον οποίο, ο άνθρωπος δύσκολα μπορεί να αντιληφθεί εάν σχετίζεται με άνθρωπο ή με μηχανή, ενώ η μεγαλύτερη αγωνία σχετικά με την ΤΝ αφορά στη δυνατότητα και την προοπτική της πλήρους αυτονόμησής της. Αυτή η σκέψη όμως, έρχεται λίγο καθυστερημένα ως προβληματισμός, δεδομένου ότι η αυτονόμηση των ‘’προϊόντων’’ της τεχνολογίας, των τεχνοσυστημάτων[1]. δηλαδή, είναι ήδη μια πραγματικότητα σε όλο τον 20 αι, τουλάχιστον. Η αυτονόμηση αυτής καθαυτής της ΤΝ, θα έρθει απλώς ως επιστέγασμα της μετάλλαξης της κοινωνίας ανθρώπων, σε τεχνοσύστημα
Άκουγα τις προάλλες τον Θόδωρο Ζιάκα (αυτό τον υπέροχο νου), να μιλά για την αντικατάσταση των ανθρωπίνων σχέσεων με τεχνοσυστημικές ψηφιακές σχέσεις. Να περιγράφει μια κοινωνική κατάσταση, στην οποία κυριαρχεί ο σύγχρονος μηδενισμός. Να μιλά για τη μετάλλαξη του ανθρώπου μέσα σε αυτή την κοινωνία. Ό,τι λέει ο Θ. Ζιάκας είναι πολύ σημαντικό, διότι ερμηνεύει πλήρως την κοινωνία μας, εφόσον την ερμηνεύει οντολογικά. Δεν ξεκαθαρίζει, αλλά αξίζει τον κόπο να δούμε εάν ο μηδενισμός αποτελεί σύμπτωμα της μετάλλαξης του ανθρώπου, ή τρόπο επίτευξης και προϋπόθεση αυτής της μετάλλαξης, κι αυτό διότι είπε μεταξύ άλλων και το εξής εντυπωσιακό.
‘’Ένα βραβείο ισοδύναμο με Νόμπελ, δόθηκε σε μια διατριβή που αφορούσε στις κοινωνίες των τερμιτών (νομίζω πρόκειται για το βραβείο Crafoord, που δόθηκε στον E.O. Wilson για τη συνεισφορά του στη μελέτη των εντόμων). Εκεί λέει υπήρχε ένας πολιτισμός (είναι τόσο πολύπλοκη η κοινωνία τους, που δεν απέχει πολύ από τον πολιτισμό), και κάνει την εξής υπόθεση. Είναι πολύ πιθανόν κάποτε, οι τερμίτες, να ήταν έλλογα όντα που κατάφεραν σε τέτοιο βαθμό να αυτονομήσουν[2] τις σχέσεις τους, που ‘’η φύση παρενέβη’’ και στοπ, τους καθήλωσε[3] εκεί που βρισκόταν. Κάτι τέτοιο είναι αυτό που στην πραγματικότητα ταιριάζει ως εικόνα σύλληψης του φαινομένου του σύγχρονου μηδενισμού.’’
Τα παραπάνω δίνουν τροφή σε περαιτέρω σκέψεις.
Ο άνθρωπος έχει ιστορία χιλιάδων ετών. Όμως η τεχνοσυστημική θέσμιση της κοινωνίας, βασισμένη σε μια ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, δεν επιτεύχθηκε, παρά μόνο στην ύστερη ιστορία του. Ο άνθρωπος του 1500 πΧ, ή ακόμα καλύτερα, ο άνθρωπος της προ-Σολώνιας εποχής (6 αι. πΧ), δε διαφέρει σε τίποτα από τον σημερινό άνθρωπο και φυσικά ο άνθρωπος του τέλους της 1ης χιλιετηρίδας μΧ, ήταν σαφώς ανώτερος σε κάθε τομέα (εκτός τεχνολογίας), από τον σημερινό. Όταν λέμε ανώτερος, εννοούμε πνευματικά, νοητικά, πολιτισμικά, ηθικά, οικονομικά, βιοποριστικά, κοκ. Πως λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος σε μια τέτοια ακμή, κάνει τέτοιο τεράστιο άλμα προς τα πίσω, αναπτύσσοντας κατακόρυφα την τεχνολογία;
Συνηθίζουμε να θεωρούμε την τεχνολογική εξέλιξη ως συνολικά θετική εξέλιξη γι αυτό και μας ξενίζει η διατύπωση «τεράστιο άλμα προς τα πίσω». Είμαστε σίγουροι ότι πάμε μπρος εν συνόλω, ενώ μόνο μια συνιστώσα των δυνατοτήτων του ανθρώπου αναπτύσσεται (κι αυτή ίσως αναπτύσσεται ως καρκίνωμα). Όμως, για να δούμε εάν προοδεύουμε ή παρακμάζουμε, θα έπρεπε να ζήσουμε από μια ολόκληρη συνειδητοποιημένη ζωή, σε κάθε διαφορετική εποχή, χωρίς να διατηρούμε ταυτόχρονη εμπειρία άλλης ζωής σε άλλη εποχή, έτσι ώστε να επηρεαζόμαστε από τον υποκειμενισμό της σύγκρισης. Η ιδέα είναι ότι ο άνθρωπος αισθάνεται πλήρης γαστρονομικώς όταν δεν γνωρίζει την ύπαρξη του cheesecake αλλά ελλιπής εάν τη γνωρίζει αλλά δεν τόχει. Μόνο στο τέλος αυτού του πειράματος (μετά από 20 ζωές πχ) ο άνθρωπος θα μπορούσε να έχει μια άποψη για την ποιότητα ζωής κάθε εποχής. Αυτή η εμπειρία των πολλαπλών ζωών, είναι δυνατό να προσεγγιστεί απ’ όσους βουτώντας μέσα στην ιστορία, προσπαθούν να ‘’ζήσουν’’ τη ζωή σε άλλες ιστορικές εποχές και να κατανοήσουν την ποιότητα[4] ζωής που παρείχαν.
Παράδειγμα αντικειμενικής αξιολόγησης μιας εποχής, είναι τα παιδιά. Τα παιδιά, δε διακρίνουν διαφορές μεταξύ των ιστορικών εποχών, ακόμα κι εάν αυτές, απέχουν χιλιετηρίδες. Οι άνθρωποι στην παιδική ηλικία πριν 4 χιλιετηρίδες, υπήρχαν μόνο αμεσο-σχετιζόμενοι με τον κόσμο γύρω τους και απόλυτα εξαρτώμενοι από τη σχέση με αυτόν. Όπως ακριβώς και οι άνθρωποι στην παιδική ηλικία σήμερα. Για τα παιδιά δεν υπάρχει διαφορά στον τρόπο που υπάρχουν. Το παράδειγμα των παιδιών είναι εξαιρετικό ανθρωπολογικώς, διότι είναι πλήρεις άνθρωποι που υπάρχουν δια-κοινωνικά (inter-societal).
Μεγαλώνοντας ο άνθρωπος βλέπει μέσα από τα θολά γυαλιά της κοινωνίας του. Σταματά να ακολουθεί το ανθρωπολογικό του manual και ακολουθεί το κοινωνικό manual. Άλλο κοινωνικό manual θα ακολουθήσει ένα παιδί μιας φυλής στον Αμαζόνιο και άλλο ένα παιδί στο Τόκιο. Ίσως αυτό να εννοούσε ο Χριστός λέγοντας «εάν δε γίνετε όπως αυτά τα παιδιά, χαΐρι δεν έχετε!». Εννοούσε μάλλον να παραμείνουμε δια-κοινωνικoί, διαχρονικοί, μετά-χρονικοί, έξω-χρονικοί, εξω-κοσμικοί, υπερβατικοί, υπερλογικοί. Και τι είναι αυτό που συνιστά ύπαρξη με τον τρόπο που υπάρχουν τα παιδιά[5]; Μάλλον είναι η ύπαρξη ως σχέση (βασικό στοιχείο της Γιανναρικής σκέψης).
Συνεχίζοντας τον προβληματισμό μας θα συμφωνήσουμε με το Βολτέρο, που υποστηρίζει πως ‘’κάθε άνθρωπος είναι δημιούργημα της εποχής του. Πολλοί λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να ανυψωθούν πάνω από τις αξίες του καιρού τους’’ (όπου ‘’αξίες’’ ας θεωρήσουμε το Γιανναρικό αντίστοιχο ‘’προτεραιότητες’’). Εδώ θα συμπλήρωνα πως το ‘’πάνω’’ αναφέρεται σε ανώτερες αξίες οι οποίες μπορούν να ανιχνευτούν μόνο στο παρελθόν, αφού δεν υπάρχει κάποια ανθρώπινη αξία και ανθρώπινη προτεραιότητα η οποία να μην έχει προταθεί και ίσως δοκιμαστεί στην ιστορία της ανθρωπότητας, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο[6].
Παρότι λοιπόν, όλες οι αξίες, μπορούν να ανιχνευτούν μόνο στο παρελθόν, η αναφορά σε αυτές, είναι πάντα χλευαστική. Οι γενιές και οι κοινωνίες που προηγήθηκαν, θεωρούνται από την πλειοψηφία, ως υπανάπτυκτες, νοητικά και πολιτισμικά. Οι άλλες κοινωνίες (πλην Δύσεως) θεωρούνται από την πλειοψηφία, κι αυτές ως υπανάπτυκτες νοητικά και πολιτισμικά. H φράση ‘’δεν είμαστε μεσαίωνας’’, αποδίδεται από την εξελιγμένη Δύση στην ‘’υπανάπτυκτη’’ Ανατολή. Το μεσαιωνικό παρελθόν, περιγράφεται ως μαύρη περίοδος, όπου το κυνήγι μαγισσών, αποδίδεται στην έλλειψη πληροφοριών και τεχνολογίας και όχι στην έλλειψη αξιών. Αυτό όμως συμβαίνει και σήμερα. Το κυνήγι μαγισσών συνεχίζεται, παρά την άπειρη συσσώρευση πληροφοριών (όπου ‘’μάγισσες’’ βάλτε κάθε παρεκκλίνων από τα προστάγματα των ‘’woke-εξεταστών’’)[7].
Κάθε νέα γενιά στη νεωτερικότητα, θεωρεί ότι ζει στο μεταίχμιο της αντιληπτικής της δυνατότητας. Στο κατώφλι της ανθρωπολογικής μετεξέλιξης. Κάθε νέα γενιά θεωρεί ότι σερφάρει πάνω σε ένα εξελικτικό ανθρωπολογικό κύμα, που είναι η αφρόκρεμα της συμπερίληψης όλου του ωκεανού της ιστορίας της ανθρωπότητας. Όμως είναι απλά ένα κύμα, το οποίο σε λίγο θα σκάσει (θα μηδενιστεί δηλαδή) και την θέση του θα πάρει ένα άλλο κύμα (ενώ ο όγκος του ωκεανού θα παραμένει κυνικά αμετάβλητος).
Το φαινόμενο των κυμάτων που σκάνε (ως μηδενισμός που βάζει σφραγίδα τέλους σε παρακμιακές περιόδους), είναι πολύ συχνό στην ιστορία (ύστερο-ελληνιστικοί και ύστερο-βυζαντινοί χρόνοι). Όμως, δε νομίζω να υπήρξε ιστορική περίοδος, πριν το διαφωτισμό, κατά την οποία οι άνθρωποι να απαξίωναν σε τέτοιο βαθμό τις ατομικές και κοινωνικές αξίες (=προτεραιότητες) προηγούμενων εποχών και διαφορετικών κοινωνιών. Ειδικά κάθε σύγχρονος (μετα-νεωτερικός) άνθρωπος, έχει καβαλήσει το υπέρτατο αξιακό του καλάμι (emptiness machine θα το ονόμαζαν οι Linkin Park) και καλπάζει προς τη χιλιαστική προσδοκία της μετα-ανθρώπινης κοινωνίας. Μιας μετα-ανθρώπινης κοινωνίας την οποία δεν μπορεί καν να ορίσει, αλλά μεσσιανικά προσδοκά και λατρευτικά θυσιάζει σε αυτήν, την ανθρωπινότητά του.
H ταύτιση της προόδου της ανθρωπότητας, με την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι σοκαριστικά αφελής. Είναι αδύνατο, η πρόοδος της ανθρωπότητας να μην αφορά ανθρώπους. Είναι αδύνατο, η πρόοδος της ανθρωπότητας να αφορά στις μηχανές, διότι, οι φορετές (λόγω τεχνολογίας) δυνατότητες του ανθρώπου, σε πείσμα κάθε δαρβινικού γενετιστή, καθόλου δεν άγγιξαν την ανθρωπολογία του[8].
Παλιότερα ίσως ήταν δύσκολο να κατανοήσουμε την προοπτική της ρομποτοποίησης του ανθρώπου. Άλλο άνθρωπος κι άλλο ρομπότ λέγαμε. Πάντα η διαφορά θα είναι ευκρινής, νομίζαμε. Βλέποντας τις ταινίες αυτές και παρακολουθώντας την πραγματική εξέλιξη της ΤΝ, συνειδητοποιούμε ότι η διαφορά ήδη δεν είναι καθόλου μα καθόλου ευκρινής. Εκτός από την σάρκα (η οποία θα μπορούσε κι αυτή να αντιγραφεί και να υπάρχει στα σάιμποργκ του μέλλοντος, αντικαθιστώντας το πυρίτιο και τα καλώδια), τίποτα άλλο δεν θα διαφοροποιεί τον «κανονικό» άνθρωπο, από το σάιμποργκ και φυσικά τίποτα δε θα διαφοροποιεί στο άμεσο μέλλον, τον άνθρωπο από το 100% ρομπότ.
Όμως, αυτό δε συμβαίνει επειδή η τεχνολογία αναπτύχθηκε πολύ.
Συμβαίνει επειδή ο άνθρωπος υποβαθμίστηκε πολύ. Η ύπαρξη του ανθρώπου, σχετίστηκε με τη νόηση και κατ’ επέκταση με την νοητική επεξεργαστική ικανότητα. Η ΑΝ θεωρήθηκε προϊόν βιο-χημικών αντιδράσεων, απόλυτα αυτό-θεσμισμένο λογαριθμικά κι εφάμιλλο της ΤΝ. Θεωρώντας λοιπόν τον πηγαίο κώδικα λειτουργίας του ανθρώπου (και κατ’ επέκταση του κόσμου) ως τυχαίο μηχανιστικό προϊόν (τέλειο πρόγραμμα χωρίς προγραμματιστή), ο άνθρωπος, αυτό-υποβαθμίστηκε σε αυτό-τρεχούμενο κώδικα, πολύ πριν την εμφάνιση του σάιμποργκ.
Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι, η ισοβαρής ανάπτυξη ανθρωπινότητας και εργαλείων (τεχνολογίας), ήταν αντίβαρο στην εκ μηχανοποίηση του ανθρώπου. Αυτή ισοβαρής ανάπτυξη, δε γινόταν ‘’επί σκοπώ’’. Ήταν φυσική απόρροια της οντολογικής υγείας του. Για να κάνει τεχνολογικά άλματα, έπρεπε να αρρωστήσει. Να εκπέσει οντολογικώς. Να υπάρξει σαν μέρος μηχανής.[9]
Πότε όμως συνέβη αυτό; Το μόνο πράγμα που μπορεί να παρατηρηθεί ως κατακλυσμιαία αλλαγή και ιστορική βόμβα μεγατόνων που μεταλλάσσει το συλλογικό υποκείμενο, είναι η ιστορική περίοδος του διαφωτισμού, όπου η Δυτική κοινωνία μολύνθηκε με τον ιό της αυτοαναφορικότητας[10] (cogito ergo sum), και διαπράττει το ‘’2ο προπατορικό αμάρτημα’’, τo οποίο απομόνωσε τον άνθρωπο από κάθε υπαρκτό. Κάθε υπαρκτό γίνεται αντικείμενο χωρίς αιτιώδη αναφορά, απλά και μόνο επειδή έτσι αποφασίζει ο άνθρωπος, να υπάρχουν τα υπαρκτά. Άμεση συνέπεια ήταν η εκμετάλλευση (εκμετάλλευση=ιδιοτελής σχέση) των υπαρκτών από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος, αφού χάνει την ικανότητα να αντλεί ύπαρξη από τη συνύπαρξη (όπως τα όργανα ενός σώματος), ξεκινά να υπάρχει ως παράσιτο που χρησιμοποιεί τον κόσμο ως ξενιστή (καρκίνωμα στο σώμα που κατατρώει όλα τα υπόλοιπα όργανα).[11]
Ελλείψει ετεροαναφοράς (ελλείψει διαλόγου με κάθε τι έξω από αυτή), αυτονομείται όπως αυτονομούνται τα μεταλλαγμένα κύτταρα ενός υγειούς οργανισμού που δρουν ως καρκινικά κύτταρα. Ένα μεταλλαγμένο κύτταρο δε λειτουργεί πλέον σύμφωνα με τις ανάγκες του οργανισμού αλλά με ‘’αυτονομία’’ δημιουργώντας όγκους (συστήματα) που μπορούν να καταστρέψουν όλο τον οργανισμό. Μεταλλάχθηκε λοιπόν η υγιής δημιουργικότητα του ανθρώπου από εγγενές ανθρωπολογικό χαρακτηριστικό και μέσο αυτοπραγμάτωσης, σε τελεολογικό αυτοσκοπό. Ένα καρκίνωμα με σκοπό τον πολλαπλασιασμό του και εγκύστωση του ανθρώπου μέσα σε αυτό. Η μετεξέλιξή του σε σάιμποργκ και βαθμιαία σε κανονικό ρομπότ, είναι φυσικό επακόλουθο ενός τύπου ανθρώπου ο οποίος αυτοπραγματώνεται μέσω της ατομικής σωματο-νοητικής του ικανότητας κι όχι μέσω του σχετισμού του με τους άλλους. Είναι φυσικό επακόλουθο ενός τύπου ανθρώπου ο οποίος αυτοπραγματώνεται χωρίς ετεροαναφορά. Λέει χαρακτηριστικά ο π. Νικ. Λουδοβίκος ότι ‘’Το μόνο που δε θα μπορεί να κάνει η ΤΝ στο μέλλον είναι να προσεύχεται’’. Κατανοούμε τη φράση αυτή, εάν θεωρήσουμε την προσευχή ως τον κατεξοχήν τρόπο ετεροκαθορισμού και ετεροαναφοράς (μιας ύπαρξης που είναι προϊόν σχέσης).
Παρόλες τις προσπάθειές του να θάψει την ανθρωπινότητά του, αποτυγχάνει. Βιώνει σύγχυση και δυσφορία. Να γίνει ξανά πλήρης άνθρωπος, δεν ξέρει πως! Μια μόνο επιλογή του μένει. Να γίνει περισσότερο μηχανή, να ενσωματωθεί. Κι αυτό γίνεται μόνο με ενέσεις περισσότερου μηδενισμού.
Αποφασίζει δηλαδή ότι η λύση για την διαιώνιση μιας κοινωνίας θεσμισμένης σε συστήματα, είναι η ολοκληρωτική εξάλειψη της νοηματοδότησης του βίου με ανθρωπολογικά κριτήρια, κι αφού ο βουδιστικός μηδενισμός είναι πολύ επώδυνη μέθοδος, ο άνθρωπος διαλέγει τη λύση του δυτικού μηδενισμού (που είναι απολαυστικότερος). Διαλέγει την απόλυτη θέσμιση των σχέσεών του με τα άλλα μέλη της κοινωνίας, ‘’αναπαύεται’’ και μεταλλάσσεται. Οι επώδυνες προσπάθειες διατήρησης των σχέσεών του, συνεχώς μειώνονται. Το σύστημα τον έχει θωρακίσει. Τα συστήματα ‘’τρέχουν’’ την κοινωνία μέσω αλγοριθμικών σχέσεων, παρόμοιων με τις σχέσεις των μυρμηγκιών, ή των μελισσών, όπου το ένα μέλος της κοινότητας δεν σχετίζεται προσωπικά με ένα άλλο, πάρα μόνο μέσα από έναν επιβεβλημένο φυσικό αλγόριθμο. [12] [13]
Στο μέλλον παραδείγματα αλγοριθμικο-συστημικών απρόσωπων κοινωνιών δεν θα αποτελούν μόνο οι κοινωνίες των μελισσών πχ, αλλά οι κοινωνίες των ρομπότ. Η συστημική συνύπαρξη ανθρώπων – ρομπότ θα διολισθαίνει υπέρ των ρομπότ, έως ότου, η εγγενής αδυναμία του ανθρώπου να επιβιώνει αιώνια ως πλήρης άνθρωπος, θα θεωρηθεί ίσως και ο κύριος λόγος εξάλειψής του. Οι οντότητες της ΤΝ, ως οντότητες χωρίς αυτοσυνειδησία, θα ‘’υπάρχουν’’ χωρίς αυτό να αφορά κανένα υπαρκτό (ούτε την ΤΝ), ή απλά κάποια στιγμή θα ΣΒΗΣΟΥΝ.
ΝΑΛ
[1]Ως τεχνοσυστήματα, ας ορίσουμε ένα είδος αλγοριθμικών κανόνων ρύθμισης των κοινωνιών (των σχέσεων των μελών μιας κοινωνίας), συμπλεγμάτων τεχνολογίας, επιστήμης και οργανωτικών δομών, τα οποία παρότι δημιουργήθηκαν από ανθρώπινη επινόηση, δεν δύνανται πλέον να ελεγχθούν από αυτόν και έχουν αυτονομηθεί. Πχ λέμε χρηματοπιστωτικά συστήματα όπου το χρήμα δεν είναι το μέσο, αλλά έχει την πρώτη θέση ως εμπορεύσιμο αγαθό. Λέμε πολιτικά συστήματα και εννοούμε μηχανισμούς μετατροπής ανθρώπων σε εργαλεία του συστήματος για τη διατήρηση των συστημάτων. Λέμε συστήματα ενημέρωσης, κι εννοούμε αυτόματα οικοσυστήματα χειραγώγησης προς εμπορικό όφελος, με προϊόν τον τηλεθεατή. Λέμε τεχνολογία, όπου αντί να υπηρετεί ανθρώπινες ανάγκες, απλά επικυριαρχεί των αναγκών και αυτονομείται θεσμίζοντας τις κοινωνίες εξω-ανθρωπίνως. Ακόμα και οι ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων θεσμίζονται από τεχνοσυστήματα, αφού σε λίγο θα είναι προτιμότερη η σύναψη ‘’σχέσης’’ με ένα σεξ ρομπότ, ενώ οι ‘’σχέσεις’’ μέσω της πορνοβιομηχανίας τείνουν να εκπαραθυρώσουν κάθε άλλου είδους σχέση.
[2] Ως ‘’αυτονόμηση σχέσεων’’, ας θεωρήσουμε τις σχέσεις που δεν έχουν αναφορά σε κοινές αξίες, κοινή παράδοση, κοινή ωφέλεια, αλλά περισσότερο νοηματοδοτούνται από ατομικές ‘’αξίες’’, ατομική ωφέλεια. Θεσμίζονται από κοινούς κανόνες, αλλά οι κανόνες αυτοί, δεν έχουν τόσο ανθρωπολογική αναφορά, αλλά μάλλον τεχνοσυστημική. Λειτουργούν περισσότερο ως αλγόριθμος που αφορά σε απρόσωπες μονάδες μηχανής (όπου ‘’μηχανή’’, βάλτε ‘’κοινωνία’’) και με αυτοσκοπό τη λειτουργία της μηχανής. Ο αλγόριθμος φαίνεται να έχει αποσυνδεθεί από τον προγραμματιστή του και να έχει αυτονομηθεί. Η λειτουργία απλά και μόνο της μηχανής ως αυτοσκοπός, είναι απόρροια της σταδιακής κατάργησης κάθε έννοιας τελεολογίας τους τελευταίους αιώνες της Δυτικής ιστορίας. Κάθε μέρα δηλαδή, το πρόγραμμα ‘’Δυτική ανθρωπότητα’’ τρέχει, χωρίς τα στοιχεία του να έχουν προσωπική ενσυνείδητη συμμετοχή. Ο άνθρωπος δηλαδή, αποτελεί, αυτό που στα κινήματα των ‘ 60s (σε μία τελευταία αναλαμπή δυσφορίας στηv επερχόμενη μετάλλαξη της απανθρωποίησης), είχε χαρακτηριστεί ως ‘’γρανάζι’’ μιας μηχανής, η οποία υπάρχει, απλά για να υπάρχει.
[3] Συνεπώς, ως ‘’καθήλωση’’ θα μπορούσαμε να εννοήσουμε το γεγονός της λειτουργίας της κοινωνίας μόνο μέσα από θεσμούς και πρωτόκολλα, που δημιουργήθηκαν μεν από τους ‘’τερμίτες’’, αλλά στη συνέχεια αυτονομήθηκαν και οι ‘’τερμίτες’’ έγιναν απλά μέρος του πρωτόκολλου, μέρος των θεσμών, χωρίς τη δυνατότητα να μπορούν να το μεταβάλλουν. Μετατράπηκαν δηλαδή από προγραμματιστές, σε προγράμματα. Ενσωματώθηκαν στον αλγόριθμο.
[4] Την ποιότητα ας μην την συνδέσουμε με το χαρτί υγείας, αλλά με τη δυνατότητα που η εποχή πρόσφερε στην αυτοπραγμάτωσή του ανθρώπου ως ανθρώπου και ως αυτοπραγμάτωση ας εννοήσουμε τον τρόπο βίου που καταλήγει σε βαθιά αίσθηση πληρότητας.
[5] Ο άνθρωπος περνά ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του εξαρτώμενος πλήρως από τη σχέση του με τους άλλους ως παιδί. Αυτό ίσως γίνεται για να μάθει βιωματικά ότι η ύπαρξη είναι σχέση, καλούμενος να υπάρξει αργότερα, επιλέγοντας αυτό τον τρόπο, ελευθέρως και όχι επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Τα ζώα, ή τα έντομα για παράδειγμα, από την πρώτη μέρα της ύπαρξής τους υπάρχουν πλήρως ανεπτυγμένα, σχετιζόμενα ανελευθέρως. Κανένας τερμίτης δεν επιλέγει τον τρόπο που θα σχετιστεί, ή εάν θα σχετιστεί.
[6] Ακόμα και το θεωρούμενο μεγαλύτερο ανθρωποκεντρικό επίτευγμα της σύγχρονης εποχής, η χάρτα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, αποτελεί, έκπτωση, όχι μόνο των αξιών του ευαγγελίου, αλλά και αξιών της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Η έκπτωση συνίσταται στο επιστέγασμα που αυτή παρείχε, στη θεμελίωση του ατομικισμού, ως ύμνος στο δικαιωματισμό. Η προτεραιότητα στο δικαιωματισμό ως αξιακό σύστημα επιβίωσης, χρειάζεται ισχυρά εργαλεία προστασίας του. Κι αυτό έχει ως συνέπεια τις σύγχρονες τεχνοθεσμισμένες κοινωνίες.
[7] Ένα καθ’ όλα μηχανιστικό, ρατσιστικό και εν πολλοίς άτοπο χαρακτηριστικό αυτής της σύγχρονης εποχής είναι η αξιολόγηση των μελών της κοινωνίας με βάση μετρήσιμες νοητικές επεξεργαστικές τους ικανότητες. Ο σύγχρονος άνθρωπος αξιολογείται με βάση το βαθμό IQ του (κάτι σαν την υπολογιστική ικανότητα του επεξεργαστή ενός υπολογιστή). Αυτό είναι κάτι άγνωστο στην κοσμοαντίληψη των κοινωνιών του παρελθόντος, όσο ανεπτυγμένες κι αν θεωρούντο αυτές. Ο ‘’ηλίθιος’’ της αρχαίας εποχής ήταν ο μωρός, ο άφρων, ο άσοφος, ο ανήθικος, ο άδικος, ο αδιάκριτος, όχι αυτός που σκοράριζε χαμηλό βαθμό σε τεστ ‘’νοημοσύνης’’. Ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Πολ Ποτ, θεωρούνται άνθρωποι με υψηλότατο IQ. Ήταν τα διαμάντια της κοινωνίας, σύμφωνα με τις μεθόδους αξιολόγησης της σύγχρονης εποχής.
[8] Όπου ‘’ανθρωπολογία’’, θεωρείστε το manual της καλής λειτουργίας του ανθρώπου, στην βιολογική, πολιτισμική, κοινωνική, ιστορική του διάστασή. Ένας άνθρωπος γεννιέται σήμερα με τις ίδιες ακριβώς εγγενείς δυνατότητες που γεννιόταν και πριν από χίλια, ή δέκα χιλιάδες χρόνια και τις ίδιες ακριβώς εγγενείς ανθρωπολογικές ανάγκες. Ούτε η πλέον εξελιγμένη μορφή του ανθρώπου (CYBORG) θα έχει κάτι καταφέρει να προσθέσει (εκτός από στοιχεία φορετά), στην μία ίδια και απαράλλακτη ανά τους αιώνες φύση του. Ο κινηματογράφος έχει κατακλυστεί από ταινίες με σάιμποργκ και ρομπότ. Το γεγονός ότι έχουν υπερφυσικές ικανότητες, όπως να χάνουν ένα χέρι και να μπορούν να το αντικαθιστούν άμεσα ή να πετούν, αυτό δεν έχει επηρεάσει την ανθρωπολογία των σάιμποργκ.
[9] Όσο αφορά στα ερωτηματικά που αφορούν στην ‘’ελεύθερη θέληση’’ και τη σχέση της με τον άνθρωπο και τα ρομπότ, αυτά πάντα θα αποτελούν αιτίες σκέψεων και προβληματισμού. Κι αυτό αναφέρεται εδώ, διότι, η μετάλλαξη (παρότι προϊόν πλάνης), ήταν οικειοθελής. Ας λάβουμε υπόψιν μας όμως, πως, όπως η ΤΝ, μπορεί να ‘’θέλει’’ (εάν έχει προγραμματιστεί να θέλει), έτσι και η ΑΝ, μπορεί να προγραμματιστεί να θέλει. Άλλωστε η ΤΝ είναι δημιούργημα της μετεξελιγμένης ΑΝ. Η ψυχολογία έχει σε πολλά να συνεισφέρει, υπέρ αυτής της θέσης, δεδομένου ότι θα μας πει ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο ‘’ζώο’’ που αυτοσκηνοθετείται και μάλιστα διαρκώς. Δύναται επίσης να ετερο-σκηνοθετηθεί μαζικώς. Δύναται δηλαδή να προγραμματιστεί, από άλλους ανθρώπους (τι άλλο είναι τα ΜΜΕ, εάν όχι ανθρώπινα συστήματα προγραμματισμού!). Αυτή τη δυνατότητα της αυτοσκηνοθεσίας, είναι πολύ πιθανό να την κληροδότησε ήδη κιόλας στην ΤΝ.
[10] Ως αυτοαναφορικότητα, ας θεωρήσουμε την κατάσταση όπου ο άνθρωπος γίνεται η πηγή της αλήθειας. Αυτοαναγνωρίζεται και αυτοαξιολογείται, διαλέγεται μόνο με τον εαυτό του και σχετίζεται μόνο με τον εαυτό του και αδυνατεί να συνεχίζει να ζει ως μέλος ανθρώπινης κοινωνίας. Υπάρχει ανεξάρτητα από την ύπαρξη των άλλων (εκτός ανθρωπολογικού manual αντίληψη). Ως αυτοαναφορική κοινωνία ας θεωρήσουμε την ‘’αυτιστική’’ κοινωνία αυτοαναφορικών ανθρώπων, η οποία υπάρχει εστιάζοντας στους θεσμούς που την διατηρούν λειτουργική με αυτοσκοπό τη μηχανιστική διατήρηση αυτής της λειτουργικότητας. Κανονικά θα έπρεπε να αντικαταστήσουμε τη λέξη ‘’κοινωνία’’ με τη λέξη ‘’σύστημα’’. Η λέξη ‘’κοινωνία’’ παραπέμπει σε ζωντανό οργανισμό ατόμων που έχουν ανάγκη της σχέσης για να υπάρξουν. Ένα σώμα. Όπως τα όργανα του σώματος δεν υπάρχουν από μόνα τους αλλά σε σχέση μεταξύ τους. Καρδιά που να ‘’υπάρχει’’ μόνη της δεν υπάρχει. Αντιθέτως, σε ένα σύστημα τεχνοθεσμισμένο, η μπαταρία ‘’υπάρχει’’ ανεξάρτητα από τη συσκευή.
[11] Στο 1ο προπατορικό αμάρτημα, ο άνθρωπος θέλησε να αυθυπάρξει, αλλά δεν έχασε τη μνήμη της ύπαρξης ως σχέσης και ουδέποτε θέλησε να αυτονομηθεί μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Στο ‘’2ο προπατορικό αμάρτημα’’, αυτονομήθηκε πλήρως. Στην 1η μετα-πτωτική περίοδο, έψαχνε την αιτία πίσω από τα υπαρκτά (απομεινάρι στη μνήμη του, της προ-πτωτικής θέας του λόγου των όντων). Στη 2η μετα-πτωτική περίοδο πλέον, θεωρεί τα υπαρκτά, αναίτιες κατασκευές και ‘’απελευθερώνεται’’ από κάθε ανάγκη σχετισμού με αυτά ως θεμέλιο υπαρκτικής δυνατότητας. Ο δρόμος για την έκρηξη της εκμηχανοποίησής του ανοίχθηκε διάπλατα.
[12]Ούτε καταστροφές, ούτε μαζική εξάλειψη μελών της κοινωνίας θεωρείται αφύσικη, εάν αυτό επιβάλλεται από τον αλγόριθμο. Η κυνική αντίδραση της δυτικής κοινωνίας σε πολέμους και καταστροφές, είναι η απόδειξη της κοινωνίας τερμιτών, ή εάν θέλετε της κοινωνίας ρομπότ. Σε μια τέτοια κοινωνία, που παρέχει επιβιωσιμότητα και όση ηδονή μπορεί ν’αντέξει το άτομο, σίγουρα υπάρχουν και κρίσεις (αυτοκτονίες, κατάθλιψη, θυμός). Αυτές όμως θεωρούνται παρεκκλίσεις (προβληματικός ατομικός αλγόριθμος).
[13] Η βεβαιότητα αυτή στα συστήματα, είναι ακόμα ένα είδος θρησκευτικότητας. Είναι η θρησκευτικότητα μιας σίγουρης θρησκείας. Κάτι όπως ο μουσουλμανισμός, ή ο εβραϊσμός, ή ο προτεσταντικός ή ο καθολικός χριστιανισμός, ή ο κομμουνισμός και εν γένει όπως κάθε -ισμός ο οποίος υπόσχεται τη σιγουριά που εξασφαλίζει η απόλυτη θέσμιση. Κάθε ισχυρά θεσμισμένο περιβάλλον δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών (ρίσκου). Εάν πρέπει να πεθάνουν ένα εκατομμύριο ‘’αλλόθρησκοι’’, εάν αυτό επιβάλει ο τεχνοσυστημικός αλγόριθμος, εάν αυτό επιβάλλει η απόλυτα θεσμισμένη ‘’θρησκευτική’’ σέκτα, ε, τότε, έτσι πρέπει να γίνει. Εδώ ως υποσημείωση της υποσημείωσης, πρέπει να διαχωρίσουμε την πίστη ως αμφιβολία (δηλαδή ως σχέση), από την πίστη ως βεβαιότητα. Η βεβαιότητα είναι εξαναγκασμός. Δεν αφήνει χώρο στην ανιδιοτελή σχέση. Η βεβαιότητα αναιρεί την ελεύθερη επιλογή τρόπου ύπαρξης. Οι άγιοι δεν σχετίζονται με το Χριστό επειδή ο Χριστός υπάρχει. Θα σχετίζονταν, είτε υπήρχε, είτε δεν υπήρχε.