Τα πολλά πρόσωπα της αλήθειας
Το πρόβλημα στην επικοινωνία δεν είναι η διάσταση απόψεων. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό.
Φανταστείτε έναν κόσμο ομοιογενή. Εναν κόσμο όπου όλοι θα συμφωνούσαμε σε όλα.
Σε αυτή την φανταστική περίπτωση, εξ ορισμού υπάρχει μια αντίφαση στο ‘’όλοι θα συμφωνούσαμε σε όλα’’, διότι θέμα συμφωνίας τίθεται πάνω σε αμφιλεγόμενες ή διαφορετικές απόψεις. Εφόσον οι απόψεις ταυτίζονται, δεν υπάρχει θέμα συμφωνίας (συνειδητή δηλαδή συμφωνία).
Εδώ όμως έχουμε πάλι κάποια περίεργα συνεπαγόμενα σκέψης. Θα ‘πρεπε (εφόσον υπάρχει συμφωνία), ένα εκ των τριών τινών να συμβαίνει:
- ή, οι άνθρωποι ζουμε μέσα στην απόλυτη αλήθεια, κοινά και εμπειρικά κοινωνούμενη (μια μεταφυσική κατάσταση δηλαδή),
- ή, συμφωνούμε επειδή δεν έχουμε τη δυνατότητα να διαφωνήσουμε, ενστικτωδώς δηλαδή όπως τα ζώα,ή
- ή, συμφωνούμε όντες μέσα σε βαριά κατάθλιψη, όπου κάθε άποψη επί όποιου θέματος δεν μας απασχολεί διόλου.
Επειδή όμως αυτό δεν είναι το ‘’πρόβλημά’’ μας (η συμφωνία δηλαδή), ας εξετάσουμε το θέμα της διαφωνίας.
Εδώ πολύ διαφωτιστικό είναι το παρακάτω κείμενο που αντιγράψαμε αυτολεξεί από το https://e-kimolia.com
Aπό τη Μαρία Κατσαλήρου
Τα περισσότερα πράγματα στον φυσικό κόσμο είναι απλά.
«Μία πεταλούδα πέταξε από το ένα λουλούδι στο άλλο, ένα ηλιόλουστο πρωινό του Αυγούστου».
Καθίσαμε και οι τρεις μας στο παγκάκι του κυλικείου και είδαμε την παραπάνω σκηνή. Είναι απλό, έτσι; Όλοι καταλάβαμε το ίδιο πράγμα. Ένα ζωντανό όν, η πεταλούδα, πραγματοποίησε μία κίνηση σύμφωνα με τους κανόνες της φυσικής, και διέγραψε μία τροχιά από ένα σημείο, το οποίο και θεωρούμε σημείο αναφοράς, σε ένα άλλο. Δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει αυτό. Είναι μία αλήθεια.
Καθήμενη λοιπόν και σκεφτόμενη αυτό, αναρωτήθηκα το εξής:
- Εάν ζητήσεις από κάποιον να σου περιγράψει κάτι, οτιδήποτε κι αν είναι αυτό, όπως λόγου χάρη η παραπάνω σκηνή, τότε όλοι οι παραβρισκόμενοι θα παρουσίαζαν μία διαφορετική σκηνή της πραγματικότητας ο ένας με τον άλλο, παρόλο που όλοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες του ίδιου γεγονότος. Ο τάδε θα έλεγε πως το πρωινό δεν ήταν ηλιόλουστο, μάλλον συννεφιά είχε. Ο δείνα πως τα χρώματα των φτερών της πεταλούδας ήταν κοκκινωπά, χωρίς να ξέρει πως ο προλαλήσας τα περιέγραψε ως κιτρινωπά.
Δεν είναι παράξενο; Πάντα με προβλημάτιζε αυτό. Γιατί άραγε και τα πιο απλά πράγματα, οι άνθρωποι τα αντιλαμβανόμαστε τόσο διαφορετικά;
Κάποιος στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούσε να ισχυριστεί πως δεν έχουμε όλοι τον ίδιο βαθμό παρατηρητικότητας, επομένως είναι φυσιολογικό κάποια πράγματα που κάποιος τα βλέπει πιο προσεκτικά, κάποιος άλλος να μη δίνει τόση σημασία.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτό. Αν πάμε ένα βήμα πιο πέρα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως και στις διαπροσωπικές σχέσεις, μπορεί δύο άνθρωποι να είναι αναμεμιγμένοι σε μία υπόθεση και παρόλα αυτά, αν κάποιος ρωτούσε τον καθένα ξεχωριστά τι συνέβη, πάλι θα είχε την ευκαιρία να ακούσει δύο ή και περισσότερες διαφορετικές ιστορίες για το ίδιο γεγονός.
Συνεπώς, η αλήθεια διαφέρει. Κάθε γεγονός φιλτράρεται κι ύστερα αναπαράγεται με τρόπους αρκετά πολύπλοκους και διαφορετικούς για τον καθένα. Είναι φυσιολογικό, δεν είμαστε όλοι ίδιοι.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως είμαστε κάτοπτρα με ένα διαφορετικό δείκτη διάθλασης. Καθένας από εμάς, έχοντας διαφορετικό δείκτη διάθλασης, επιτρέπει σε περισσότερο ή λιγότερο φως να σκεδαστεί στο εσωτερικό του. Έτσι, λάμπουμε το φως που δεχόμαστε με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα διαφορετικά. Κύριος αυτών είναι ότι έχουμε διαφορετική ψυχοσύνθεση ο ένας από τον άλλο. Υπάρχουν άνθρωποι αρκετά ευαίσθητοι, κι άλλοι λιγότερο. Υπάρχουν άνθρωποι υπομονετικοί, οξύθυμοι κοκ.
Σε αυτό το θέμα οι απόψεις διίστανται. Πολλοί υποστηρίζουν πως η ψυχοσύνθεσή μας είναι απόρροια της παιδείας που λάβαμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και πως μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, ο χαρακτήρας μας έχει πλέον διαμορφωθεί. Ότι γεννηθήκαμε δηλαδή ως carta blanca. Άλλοι πάλι, θα έλεγαν πως κουβαλάμε καταβολές που χρονολογούνται τουλάχιστον εννέα γενεές πίσω από τη δική μας, και πως πολλά στοιχεία της προσωπικότητάς μας είναι εγγενή, με μικρό ποσοστό επίκτητων.
Ίσως να είναι το πρώτο. Ίσως πάλι και το δεύτερο. Έχει σημασία όμως;
Τα πράγματα είναι ως είναι και είμαστε όπως είμαστε. Τα πράγματα γίνονται τραγελαφικά, όταν ο ένας προσπαθεί να πείσει τον άλλο για τη δική του αλήθεια.
Είναι σαν να κοιτάζουν το ίδιο πράγμα δύο διαφορετικοί άνθρωποι και να προσπαθούν να το περιγράψουν, αποτυγχάνοντας όμως παταγωδώς. Δεν είναι πως ο ένας είναι σωστός και ο άλλος λάθος. Η αλήθεια πάντα μία είναι. Απλά ο καθένας μας ανάλογα με τη ψυχοσύνθεσή του, έχει την τάση να εξαίρει τη μία ή την άλλη πλευρά αυτής. Διότι φυσικά είναι πολύπλευρη η αλήθεια. Απλά οι άνθρωποι προσπαθούμε πάντα εν αγωνία να πούμε πως είναι μονόπλευρη, επιλέγοντας ο καθένας μας μία πλευρά, την οποία και ονομάζει «δίκιο».
Ακριβώς διότι η αλήθεια είναι πολύπλευρη, γι' αυτό και λέγεται πως το δίκιο βρίσκεται «στη μέση». Αποτέλεσμα αυτής της επιμονής των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται μοναχά την πλευρά της αλήθειας που τους ταιριάζει, κατονομάζοντας τις άλλες ως ψεύτικες ή μικρότερης σημασίας, είναι οι συγκρούσεις και οι παρεξηγήσεις.
Οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι που δημιουργούν τις διαφορές τους, από τη στιγμή που επιμένουν να είναι προσκολλημένοι και να υποστηρίζουν φανατικά τα δικά τους πιστεύω. Παρόλο βέβαια που το ξέρουν, δεν κάνουν ποτέ τίποτα για να το διορθώσουν. Είτε από εγωισμό οι μεν, είτε από απογοήτευση οι δε αφού καταλαβαίνουν πως οποιαδήποτε προσπάθεια προσπίπτει σε «τοίχο».
Έτσι υποκρινόμαστε. Προσπαθούμε να επιτύχουμε τους σκοπούς μας με τρόπους έμμεσους, διότι τελικά είναι καλύτερα έτσι για όλους μας. Εάν καταφέρεις να ξεγελάσεις και όχι να πείσεις με επιχειρήματα ή με ειλικρίνεια κάποιον, τότε όλοι είναι «ευτυχισμένοι».
Ο πρώτος διότι δεν αντιλαμβάνεται την κοροϊδία και πιστεύει πως κάθε γεγονός ή απόφαση είναι απόσταγμα της δικής του σκέψης και βούλησης - και συνεπώς ο ίδιος άλλαξε οπτική και δεν του την άλλαξαν, ενώ ο τελευταίος χαίρεται με την ικανότητα που θεωρεί πως έχει και το ταλέντο να χειρίζεται τις καταστάσεις.
Μέσα σε όλα τα αχρείαστα μέχρι τώρα, αλλά χρήσιμα στο μέλλον (ελπίζω!), πράγματα που έχω διαβάσει κατά καιρούς, ήταν και το εξής:
«Η τρέλα ενός ανθρώπου, μπορεί να αποτελεί την πραγματικότητα κάποιου άλλου».
Οπότε, μήπως τελικά δεν έχει και πολύ νόημα να ψάχνουμε την αλήθεια και το τι πραγματικά συμβαίνει κάθε φορά; Ποτέ δεν θα καταλήξουμε πουθενά. Ίσως απλά να πρέπει να ελπίζουμε πως θα συναναστρεφόμαστε ανθρώπους των οποίων η αλήθεια και η πραγματικότητα εν γένει είναι ίδιες, όσο τρελές κι ανούσιες κι αν φαίνονται σε κάποιους άλλους. Ή έστω να ελπίζουμε πως στην πλειοψηφία των θεμάτων που έχουμε να συζητήσουμε με τον ίδιο άνθρωπο, η αλήθειες μας συμφωνούν.
Μια από τις μεγαλύτερες αλήθειες που υπάρχουν σε αυτή τη ζωή είναι το γεγονός ότι δεν μπορούμε κι ότι δεν έχει και νόημα να προσπαθούμε να πείσουμε κανέναν για οτιδήποτε, εάν αυτός ο κάποιος δεν έχει τη διάθεση να το κάνει από μόνος του.
Η προσπάθεια που θα καταβάλει ένας άνθρωπος να δει τα πράγματα και τις καταστάσεις μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου, παρόλο που μπορεί να μην συμφωνεί απόλυτα με τις σκέψεις και τις απόψεις αυτού, είναι από τα μεγαλύτερα δείγματα σεβασμού και εκτίμησης που μπορεί να δεχτεί κάποιος. Εάν κάτι τέτοιο δεν αποτελεί ούτε σκέψη στο μυαλό του, τότε απλά είναι καλύτερο να αποδέχεσαι τις καταστάσεις ως έχουν και τη διαφωνία ως μόνιμη κατάσταση.